مسأله 28- معيار (در نشنيدن اذان و نديدن ديوار) آن است كه چشم بيننده و گوش شنونده و صداى گوينده اذان و هوا، متوسط و معتدل باشد.

مسأله 29- بنابر اقوى ميزان نشنيدن اذان آن است كه تشخيص داده نشود كه اذان است يا غير آن و در موردى كه تشخيص داده مى‌شود كه اذان است و لكن جمله‌ها و فصل‌هاى آن مشخص نمى‌شود، سزاوار است احتياط شود و نيز در موردى كه نشنيدن به آن حد نرسيده كه به طور كلى صدا شنيده نشود، سزاوار است احتياط شود.

مسأله 30- در جايى كه نه خانه‌اى هست و نه ديوارى، بايد آن‌ها را فرض كرد، بلكه در خانه‌هاى باديه‌نشينان و مانند آنان از كسانى كه خانه‌هايشان ديوار ندارد، احتياطاً بايد همين فرض را نمود.

مسأله 31- اگر در اينكه به حد ترخّص رسيده شك نمايد، بايد بنا را بر عدم آن بگذارد، پس در فرض رفتن، تمام و در برگشتن، قصر واجب است، مگر آن‌كه مستلزم محذورى مثل مخالفت علم اجمالى باشد يا علم تفصيلى بر بطلان نمازش پيدا كند، مانند اينكه در موقع رفتن، در جايى كه شك دارد، حد ترخّص است نماز ظهر را تمام بخواند و بخواهد موقع برگشتن، نماز عصر را در همان جا شكسته به جا بياورد.

مسأله 32- اگر در كشتى و مانند آن باشد و قبل از حد ترخّص به نيّت تمام خواندن، شروع به نماز نمايد، سپس در اثنا به حد ترخّص برسد، چنانچه قبل از ركوع ركعت سوم باشد، در صورتى كه معتقد بوده كه قبل از حد ترخّص آن را تمام مى‌كند بايد نماز را به طور شكسته پايان دهد و نمازش صحيح است و در صورتى كه چنين اعتقادى نداشته، اگر قبل از داخل شدن در ركعت سوم به حد ترخّص برسد، بايد نمازش را شكسته پايان دهد و صحيح است و اگر به ركعت سوم داخل شده باشد، مورد اشكال است و احتياط (واجب) آن است كه آن را به طور قصر پايان دهد، سپس يك نماز تمام اعاده نمايد، يا همان نماز را به طور تمام بخواند، سپس يك نماز قصر اعاده كند، چنان كه اگر بعد از داخل شدن در ركوع به حد ترخّص برسد، مورد اشكال است، پس احتياط به اينكه همان نماز را به طور چهار ركعتى تمام كند سپس به طور قصر اعاده نمايد ترك نشود. و اگر در حال‌