هماهنگى شريعت و طريقت و حقيقت از نظر امام خمينى (ره)

كيفيت استنباط اسرار نماز از ظواهر احكام و آداب و شرايط و اجزاء و اركان و مقدمات و تعقيبات آن، نشان مى‌دهد تنها راه نيل به راز نماز حفظ ظواهر آن است بدون تحجر و جمود؛ زيرا ترك ظاهر انحراف از راه مستقيم است، و تحجر بر آن مايه خمود. يعنى، همان فرقى كه بين جسم (لابشرط) و جماد (بشرط لا)، و نيز بين نامى (لا بشرط) و نبات (بشرط لا) است، همان امتياز بين كسى كه با حفظ همه احكام عبادت به حِكَم آن مى‌رسد، و بين كسى كه فقط بر احكام آن جمود مى‌ورزد، وجود دارد.

و سرّ اين‌كه «جماد» بر انسان صادق نيست ولى «جسم» بر او صادق است، و همچنين «نبات» بر او صادق نيست ليكن «نامى» بر وى صدق مى‌كند، آن است كه انسان پويا و «لابشرط» است، و در رهنِ جمادِ «بشرط لا» و نيز در گرو نباتِ «بشرط لا» نخواهد بود.

حضرت امام (ره) در تعليقه بر شرح فصوص چنين مى‌فرمايند: « «طريقت» و «حقيقت» جز از راه «شريعت» حاصل نخواهند شد، زيرا ظاهر راه باطن است ...

كسى كه چنين مى‌بيند كه با انجام تكليف‌هاى الهى باطن براى او حاصل نشد، بداند كه ظاهر را درست انجام نداد. و كسى كه بخواهد به باطن برسد بدون راه ظاهر، مانند برخى از صوفيان عوام، او هيچ دليلى از طرف خداوند ندارد.» [1] و درباره گراميداشت سالكان واصل، كه جامع بين ظاهر و باطن‌اند، در همين كتاب سر الصلوة چنين مى‌فرمايند: «از امور مهمه‌اى كه تنبه به آن لازم است ... آن است كه اگر كلامى از بعض علماى نفس و اهل معرفت ديدند ... بدون حجت‌

[1] تعليقات على شرح فصوص الحكم، امام خمينى، فصّ أيوبي، تعليقه 221.