یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 64

چاره پذیر نبود که خلقت، افراد آدمی را طوری بیافریند که لااقل به اندازه افراد یک نوع از حیوان از خود مصونیت داشته باشند؟ جواب این است که نه، لازمه انسانیت انسان و مختار و آزاد بودن این است که امکان انحراف و ظلم از او گرفته نشود. آیا علم میتواند چاره کند؟ باز هم خیر، زیرا بشر علم را به منزله یک ابزار برای مقاصد خود استخدام میکند و اگر انسان در پی آزار و سلب امنیت و آزادی دیگران باشد علم نه تنها او را منصرف نمیکند و نمیتواند بکند بلکه ابزاری در دست او میشود. در عصر خودمان میبینیم علم آنچنان اوج گرفته که بشر را به کره ماه برده است ولی همین بشر این پیشرفت علمی را وسیله تسلط بیشتر بر سایر افراد بشر قرار داده است. از نظر انسانیت و با مقیاسهای انسانی آیا بهتر است که ملتی به کره ماه برود یا بهتر است همان ملت از ویتنام و فلسطین خارج شود؟ مسلماً از نظر بشریت شقّ دوم صحیح است. ولی آنها به کره ماه میروند که بهتر بتوانند در ویتنامها و فلسطینها بمانند و کوس «لِمَنِ الْمُلْکی» بزنند. تجارب قرون اخیر نشان داد که از علم در این راه کاری ساخته نیست.

راه دیگر: آیا بالا رفتن سطح شعور عمومی و ادراک طبقه آزادی از دست داده و پی بردن آنها به ارزش آزادی عامل تضمین هست یا نیست؟ جواب این است که مسلماً شرط حصول آزادی هست اما شرط لازم نه شرط کافی. در عصر ما قطعاً سطح شعور عمومی در این جهت بالا رفته است، افراد درک کردهاند که آزادی عزیز است، ارزش دارد، لهذا در راه آن فداکاری میکنند، تحصیل قدرت میکنند، اتحادیه و تحزّب و تشکل و برنامه و ایدئولوژی به وجود میآورند. ولی به همان نسبت، طبقه آزادی سلب کن سطح فکرش بالا رفته و فاصله همان فاصله بلکه بیشتر است. این طبقه اسلحه، قدرت تشکیلاتی، تبلیغاتی، تشکل و برنامه را به درجاتی نیرومندتر واجد است، لهذا قویترین احزاب ملی جهان به پای دستگاههای به اصطلاح اطلاعاتی جهان از