یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 187

میکنیم، ماشینی است حرامزاده. علمی که پس از تجدید حیات اروپا در چهارصد سال پیش پیدا شد پدر ماشین است و انقلاب صنعتی مادر آن. این ماشین آنچنان گنده شده، ابعادی آنچنان درشت و پیچیده پیدا کرده که خود به خود موجب پیدایش پدران و مادران علمی و صنعتی دیگر میگردد. و بر گندهتر شدن این ماشین دهها چیز مختلف اثر داشته است. اهم آنها عبارت است از پیدایش طبقه بورژوازی در غرب و پیدایش استعمار ... کارخانهها مواد خامی از هر رنگ و زور و قدرت و کشتی و کشتیبان و دزد دریایی به نام ناوگان دریایی انگلیس و فرانسه و امریکا که سه قاره جهان را چپاول میکرد در حلق سیری ناپذیر کارخانههای انگلیس، آلمان، فرانسه و امریکا فرو میریخت و این کارخانهها مواد خام را به صورت انواع مختلف مواد مصنوع پس میانداختند و ماشین چون مدام کار میکرد دیری نگذشت که تمام جهان شرق (آسیا و افریقا) مبتلا به یورش عظیم اشیاء غربی شد، یورشی که از حمله اسکندر و آتیلا و چنگیز به مراتب مصیبت بارتر بود، چرا که اگر در حمله مغول کشورهای مخالف با یورش مثلًا از دم تیغ گذرانده شدند، اگر تمام سکنه مرو و بلخ و بخارا و نیشابور در چند روز بکلی رخت به جهان باقی کشیدند ولی یورش ماشین آدمها را به جای خود باقی گذاشت. قیافههای هالو، بزدل، از شعور خالی شده، منجمد، پوچ، پوک، به حرکت و نگاه خود ادامه دادند، آدمها ماندند به جای آنکه آدم به معنای واقعی وجود داشته باشد. اگر در دوران اسکندر مردم بخشی از جهان به اسارت رفتند و به تبعید گردن نهادند، در زمان ما مردم شرق دسته دسته به اسارت تلویزیون، رادیو و دهها چیز دیگر از این قبیل رفتند، منزل خود نشستند ولی در حال تبعید و وارد ساختمانی شدند به صورت انسانی بومی ولی پس از دیدن فیلمی از غرب وارد جریان تبعید شدند.

بانکها، مؤسساتی که الگویشان غربی بود، در سطح عالی در دانشگاهها و در سطح پایین مدارس ابتدائی و حتی از آن پایینتر در تمام روستاها شرقی به غرب تبعید شد، از جای خود، از سرزمین آباء