یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 121

حقّه من القوی غیر متعتع [1] ...

علی علیه السلام در زمان خلافت، متخلفین از بیعت و همچنین خارجین از بیعت (خوارج) را و کسانی که شخص او را تکفیر و تضلیل میکردند مزاحم نمیشد و حتی سهم بیت المال آنها را نبرید تا چه رسد که امنیت مالی و جانی آنها را تهدید کند. اینها برای این بود که همه بدانند قدرت حاکمه نباید و نمیتواند جلو اظهار رأی و عقیده آنها را بگیرد.

در این جهت بدون شک سطح شعور عامه مردم بالا رفته است و طبقات محروم و پامال شده درک کردهاند که باید حقوق خود را خود بگیرند [2]، و اینکه استیفاء حقوق جز با مؤثربودن در سرنوشت خود ممکن نیست، و این مؤثر بودن جز از راه مؤثربودن در حکومت و در ثروت مؤثر نیست، و این مؤثربودن در حکومت یا گردش ثروت جز با ایجاد قدرت میسر نیست، و ایجاد قدرت جز با تشکل و همبستگی و داشتن برنامه و ایدئولوژی میسر نیست. از این رو احزاب، سندیکاها، اتحادیهها، وابستگی به مرام و مسلکها پیدا شده است.

ولی به موازات همینها پیشرفت عظیمتری در طبقه حاکم و پامال کننده پیدا شده است از نظر قدرت و اسلحه و تشکیلات جاسوسی و دست یافتن به وسایل عظیم تبلیغاتی و اغفال و قدرت بر وارونه جلوه دادن حقایق و روپوش طلایی کشیدن بر روی مظالم و جنایات خود، و نتیجه با قدیم چندان فرقی نکرده است. بعلاوه به این وسیله آزادی واقعی تأمین نمیشود و جاها عوض میشود، طبقه مظلوم تبدیل به طبقه ظالم میشود.

عامل دیگری که مربوط به سلب شدگان است، اسارت عقلی و فکری آنهاست، و میدانیم که قرآن کریم به شکل عجیبی دعوت به آزادی عقلی و تعقل و تفکر و بازکردن چشم عقل و بصیرت میکند، با

---

[1]. بعلاوه همانطور که در ورقههای «آزادی معنوی» گفتیم اسلام رسماً استعباد را محکوم میکند: وَلا یتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً ارْباباً مِنْ دونِ اللَّهِ ... وَ تِلْک نِعْمَةٌ تَمُنُّها عَلَی انْ عَبَّدْتَ ... اتَّخَذوا أحْبارَهُمْ وَ رُهْبانَهُمْ ...

[2]. رجوع شود به ورقههای «آزادی معنوی»، ص 9.