شیطان

ممکن است تصور شود که اگر در آئین زردشتی، فکر ثنوی «یزدان و اهریمن» وجود دارد، در دین اسلام هم عقیده «خدا و شیطان» به صورت دو قطب مخالف یکدیگر مطرح است. چه فرق است میان اهریمن کیش زردشتی و شیطان دین اسلام؟

میان اندیشه اهریمن در کیش زردشتی و آیین مزدایی، و اندیشه شیطان در آیین اسلام، تفاوت از زمین تا آسمان است. این مطلب نیازمند به توضیح مختصری است.

در تعلیمات اوستایی، از موجودی به نام «انگره مئنیو» یا اهریمن نام برده شده است و خلقت همه بدیها و شرور و آفات و موجودات زیان آور از قبیل بیماریها، درندهها، گزندهها، مارها و عقربها و همچنین زمینهای بیحاصل، خشکسالی و امثال آنها به او نسبت داده شده است نه به «آهورامزدا» که خدای بزرگ است و نه به «سپنت مئنیو» که رقیب «انگره مئنیو» است.

از بعضی تعلیمات اوستایی ظاهر میشود که اهریمن، خود یک جوهر قدیم ازلی است مانند آهورامزدا، و به هیچ وجه آفریده آهورامزدا نیست، آهورامزدا او را کشف کرده است ولی او را نیافریده است. اما از بعضی تعلیمات دیگر «اوستا» مخصوصاً قسمتی از «گاتاها» که معتبرترین اجزای اوستا است روشن میگردد که آهورامزدا دو موجود آفرید: یکی «سپنت مئنیو» یا خرد مقدّس، و دیگری «انگره مئنیو» یا خرد خبیث (اهریمن).

و به هر حال آنچه از اوستا ظاهر میشود و مورد اعتقاد زردشتیان بوده و هست این است که موجودات و مخلوقات جهان به دو دسته خیر و شر تقسیم میشوند.

«خیرات» آنها هستند که هستند و بایست باشند و خوب است که باشند و وجودشان برای نظام عالم لازم است، اما «شرور» آنها هستند که هستند اما نبایست باشند، وجود آنها سبب نقص عالم شده است و این شرور به هیچ وجه مخلوق آهورامزدا نیستند بلکه مخلوق اهریمناند، خواه خود اهریمن مخلوق آهورامزدا باشد و خواه نباشد.

پس به هر حال اهریمن، خالق و آفریننده بسیاری از مخلوقات جهان است؛ قسمتی از جهان آفرینش، جزء قلمروی او است و او خود یا یک اصل قدیمی ازلی است و شریک و مماثل آهورامزدا است در ذات، و یا مخلوق او است ولی شریک او است در خالقیت.