محکها و معیارهای اسلامی در بوته نقد قرار دادم.

آنچه در این کتاب درباره علل گرایش به مادّیگری آمده، در حقیقت، نقد و بررسی گوشهای از تاریخ عقاید و اندیشههای بشری است. تجزیه و تحلیل وقایع تاریخی، از این جهت که با عوامل پیچیدهای سر و کار دارد، بسی دشوار است بویژه اگر به تحوّلات عقاید و اندیشهها مربوط باشد. این بنده مدّعی نیست که بحث جامع و مانعی در این موضوع انجام داده است، امّا امیدوار است راهی به مطلوب باز کرده باشد و دیگران با دقّت و فرصت و امکانات بیشتر به بررسی این مسأله بپردازند، که با توجّه به جریاناتی که در کشور ما میگذرد، فوق العاده ضروری و حیاتی است.

ماتریالیسم در عصر ما- خصوصاً در کشور ما- جامه منطق را از خود دور کرده و به سلاح «تبلیغ» مجهّز شده است؛ از این رو ابایی ندارد که علل گرایشها و اعراضها از مادّیگری را به گونهای دیگر که با هدفهای از پیش تعیین شده سیاسی و اجتماعی منطبق باشد، توجیه و تفسیر نماید.

موضوع اصلی بحث این کتاب، یعنی اثبات یا انکار خدا، قطعا حسّاسترین و شورانگیزترین موضوعی است که از فجر تاریخ تاکنون اندیشهها را به خود مشغول داشته و میدارد.

موضع انسان در این مسأله، در تمام ابعاد اندیشهاش و در جهانبینی او و ارزیابیهایش از مسائل و در جهت گیریهای اخلاقی و اجتماعیاش تأثیر و نقش تعیین کننده دارد. گمان نمیرود هیچ اندیشهای به اندازه این اندیشه «دغدغه آور» باشد. هر فردی که اندکی با تفکر و اندیشه سر و کار داشته است، لااقل دورهای از عمر خویش را با این «دغدغه» گذرانده است.

تا آنجا که من از تحوّلات روحی خودم به یاد دارم از سنّ سیزده سالگی این دغدغه در من پیدا شد و حسّاسیت عجیبی نسبت به مسائل مربوط به خدا پیدا کرده بودم. پرسشها- البتّه متناسب با سطح فکری آن دوره- یکی پس از دیگری بر اندیشهام هجوم میآورد. در سالهای اوّل مهاجرت به قم که هنوز از مقدّمات عربی فارغ نشده بودم، چنان در این اندیشهها غرق بودم که شدیداً میل به «تنهایی» در من پدید آمده بود. وجود هم حجره را تحمّل نمیکردم و حجره فوقانی عالی را به نیم حجرهای دخمه مانند تبدیل کردم که تنها با اندیشههای خودم بسر برم. در آن وقت نمیخواستم در ساعات فراغت از درس و مباحثه به موضوع دیگری بیندیشم، و در