موضوع شب و روز «قدر» که در سورهای از قرآن کریم به صراحت از آن یاد شده است و مورد اتّفاق شیعه و سنّی است؛ از آن جمله است مسأله «بداء» که از معارف مسلّم شیعه است و ریشه قرآنی دارد.

جبر و اختیار و کیفیت آزادی و اراده انسان نیز اگر از جنبههای مختلف روانی، اخلاقی، فلسفی و اجتماعی بررسی شود، صفحات زیادی را به خود اختصاص میدهد.

اکنون تصدیق میفرمایید اگر همه اینها در این رساله طرح میشد، به صورت کتابی بزرگ در میآمد و دیگر مناسب نبود چنین کتابی جزء «بحثهایی از علل انحطاط مسلمین» قرار گیرد.

در عین حال اگر این رساله مورد توجّه صاحبنظران واقع شود و ضرورتی احساس شود که این مبحث تکمیل گردد، در چاپ بعد ان شاء اللّه ضمیمه و تکمیل خواهد شد. از خداوند متعال مدد و توفیق میطلبیم.

تهران- 23 فروردین ماه 1345 شمسی

مطابق 20 ذی الحجّه 1385 قمری

مرتضی مطهّری