از مجموع آنچه در دو فصل اخیر گفتیم معلوم شد که همه غیر مسلمانان از نظر مأجور بودن در قبال اعمال خیر، یکسان نیستند؛ میان غیر مسلمانی که به خدا و قیامت معتقد نیست و غیر مسلمانی که به خدا و قیامت معتقد هست ولی از موهبت ایمان به نبوّت محروم است تفاوت عظیم است. برای دسته اول امکان انجام یک عمل مقبول عند اللّه نیست ولی برای دسته دوم هست. این دسته ممکن است با شرایطی به بهشت بروند، ولی برای دسته اول ممکن نیست. به نظر میرسد فلسفه اینکه اسلام میان مشرکان و اهل کتاب در همزیستی تفاوت قائل است، مشرک را تحمل نمیکند ولی اهل کتاب را تحمل میکند، مشرک را مجبور به ترک عقیده میکند ولی اهل کتاب را مجبور به ترک عقیده نمیکند همین است که مشرک یا منکر خدا به واسطه شرک و انکار، باب نجات را برای ابد به روی خود بسته است، در شرایطی است که از عبور از طبیعت مادی و صعود به ملکوت و بهشت جاویدان، برای همیشه خود را محروم کرده است؛ ولی اهل کتاب در شرایطی هستند که میتوانند ولو به طور ناقص عمل صالح انجام دهند و با شرایطی نتیجه آن را بیابند.

قرآن کریم خطاب به اهل کتاب میفرماید:

تعالوا الی کلمة سواء بیننا و بینکم ان لا نعبد الّا اللّه و لا نشرک به شیئا و لا یتّخذ بعضنا بعضا اربابا من دون اللّه [1]

«بیایید به سوی یک کلمه و یک عقیده مشترک میان ما و شما، و آن اینکه جز خدا چیزی را نپرستیم و چیزی را شریک خداوند قرار ندهیم، و بعضی از ما بعضی دیگر را مطاع و ارباب خود نشمارد».

قرآن کریم با اهل کتاب چنین صلائی داده است ولی هرگز با مشرکان و منکران، چنین صلائی نداده و نمیدهد.

آفت زدگی

سومین مسأله که در اینجا به تناسب بحث از ارزش ایمان لازم است مورد دقت قرار گیرد ارزش منفی کفر و عناد است؛ یعنی آیا کفر و عناد موجب نابود شدن و از اثر افتادن عمل خیر میگردد و مانند یک «آفت» آن را فاسد میکند؟ به عبارت دیگر: آیا