است و مبنای خاصی دارد که عمق معارف اسلامی را میرساند.

جاذبه رحمت

مقدمتاً باید به این نکته توجه کنیم که برای نیل به سعادت، علاوه بر جریان اعمال و گامهایی که خود انسان برمیدارد، یک جریان دیگری نیز همیشه در جهان است و آن جریان رحمت سابقه پروردگار است. در متون دینی آمده است:

یا من سبقت رحمته غضبه.

«ای کسی که رحمت او بر غضبش تقدّم دارد»

حافظ در غزل معروف خود میگوید:

مقصود حافظ از «سابقه»، سبقت رحمت پروردگار است، ممکن هم هست که مقصود او چیز دیگر باشد که در آیه کریمه: انّ الّذین سبقت لهم منّا الحسنی اولئک عنها مبعدون [1] بدان اشاره شده است.

به هر حال این واقعیتی است که در نظام هستی، اصالت از آن رحمت و سعادت و رستگاری است و کفرها و فسقها و شرور، عارضی و غیر اصیل میباشند و همواره آنچه که عارضی است به سبب جاذبه رحمت تا حدی که ممکن است برطرف میگردد. وجود امدادهای غیبی و تأییدات رحمانی یکی از شواهد غلبه رحمت بر غضب است. مغفرت پروردگار و زایل ساختن عوارض گناه یکی دیگر از شواهد تسلّط رأفت و مهربانی او بر غضب و قهر میباشد.

اصل تطهیر

در نظام هستی، یکی از جلوههای رحمت الهی، نمود تطهیر است. دستگاه