میشود زیرا نظریه وجود بحت بودن واجب و همچنین نظریه اینکه وجوب وجود امری ثبوتی است و خارج از حقیقت واجب نیست جز با اصالت وجود (لااقل در واجب) سازگار نیست.

لکن واضح است که مقدمه چهارمی که در حاشیه شفا نقل کرده (ثبوتی بودن تعین و زیادتش بر ماهیت) غیر قابل قبول است و براهینی که بر قبول این نظریه متوقف است باطل است. حالا باید ببینیم کدام برهان متوقف بر قبول این اصل است و کدامیک نیست، و آیا براهینی را که بر این نظریه متوقف ساختهاند میشود طوری تقریر کرد که این توقف از بین برود یا نه؟

برهان دوم

یکی از براهین معروف برهانی است که شیخ در آخر نمط چهارم اشارات و در فصل «خواص واجب» از شفا و در فصل «توحید واجب» شفا آورده و آن این است که:

«بلا شک اگر واجب الوجودی باشد متعین است و شئ تا متعین و متشخص نباشد موجود نمیشود، حالا میگوییم: یا این است که ذات واجب اقتضا دارد همین تعین بالخصوص را یا اقتضا ندارد این تعین بالخصوص را، اگر اقتضا دارد همین تعین خاص را پس تعین دیگر برایش محال است پس لازم است که متعین به همین تعین باشد فقط، یعنی منحصر به همین فرد باشد و هو المطلوب، و اگر نسبت به این تعین لااقتضاء است پس لازم است یک علت خارجی او را متعین به این تعین خاص کرده باشد و این منافات دارد با وجوب وجود».

در شفا مبحث «خواص واجب» میگوید:

«اگر وجوب وجود صفت شیئی باشد و برای شیئی موجود باشد یا واجب است در این صفت که عین صفت موجود در همین موصوف باشد پس تعددش محال است و یا وجود این صفت برای خصوص این موصوف ممکن است پس جایز است برای این موصوف که واجب بالذات نباشد و این خلف است».

اشکالی که بر این برهان وارد است یکی این است که تعین هر ماهیتی مغایر با ذات ماهیت و زائد بر ذات ماهیت گرفته شده و چنین فرض شده که همیشه یک علّت