اثبات وجود خدا (وجود واجب الوجود) یکی از مسائل این علم است. اثبات اینکه موجود واجب است، ممکن است، جوهر است یا عرض است ... همه اینها (واجب، ممکن و ...) از عوارض «موجود بماهو موجود» است.

مسأله وجود واجب، مسألهای است از مسائل حکمت الهی. آنچه را که عارف موضوع علم خود میداند (موجود مطلق) از مسائل حکمت الهی است؛ و چون موضوع هر علم در آن علم اثبات نمیشود بلکه در علم کلّی دیگری اثبات میگردد، پس عارف نیازی به اثبات آن (خدا موضوع عرفان) ندارد ولی حکیم آن را اثبات میکند، چون از مسائل حکمت الهی محسوب میشود.

خلاصه

از نظر فیلسوف وجود خدا مسأله علم است، از نظر عارف وجود خدا موضوع علم است (وجود وجود حق).

همان گونه که از نظر فیلسوف موضوع علم خود- موجود بماهو موجود- بدیهی است و نیاز به اثبات ندارد، خدا هم از نظر عارف بدیهی و بینیاز از اثبات است، بلکه باید صفات او را اثبات کرد.

در اینجا موضوع، موضوعی است بدیهی؛ نه اینکه هر موضوعی نیاز به اثبات نداشته باشد.

مسائل عرفان، صفات، اسماء و تجلّیات ذات حق است.

* یک وجه اختلاف دیگری که بین حکما و عرفاست آن است که عرفا تجلّی را واحد میدانند و به تکرار در تجلّی اعتقاد ندارند مطابق آیه:«و ما امرنا الّا واحدة ...» [1] که خدا یک تجلّی دارد و آن «وجود منبسط» است و گاه به آن «حق مخلوق به» گویند و القاب دیگری هم برای آن قائلند.