است که پنهان است، مطلبی است که عرفا پیش از فلاسفه بدان توجه کردهاند.

مولوی میگوید:

و هم او میگوید:

نکته دیگری که باید اضافه کنم این است که ابوریحان در تحقیق ماللهند آنجا که درباره عقیده «تناسخ» بحث میکند میگوید به عقیده هندیان نفس اگر چندین بار در این جهان بیاید و تدریجا تصفیه کامل بشود در نهایت امر با ذات خدا یکی میشود و به سعادت کامل میرسد و دیگر بازگشت به بدن نمیکند.

ابوریحان نام این حالت را که فنای نفس در ذات حق است، «اتحاد عاقل و معقول» میگذارد. شاید این، اصطلاح مخصوص ابوریحان باشد و مانعی ندارد. اما این نوع اتحاد ربطی به سه نوع اتحاد عاقل و معقولی که فلاسفه میگویند ندارد، نه دو نوع معروفی که یونانیان و اسکندرانیان میگفتهاند و نه این نوع خاص که فلاسفه اسلامی گفتهاند یعنی اتحاد صور معقوله در مرتبه ذات نفس که از آن به «کثرت در وحدت» تعبیر میکنند.

چگونه عقل صور خیالیه را مطالعه می کند؟

سؤال ششم: چگونه عقل (نفس ناطقه) صور خیالیه را مورد مطالعه قرار میدهد در صورتی که صور خیالیه نقشهایی هستند جسمانی و قابل اشاره حسیه و محل این صور یا مستقیماً خود جسم است و یا قوهای در جسم، اما عقل یک حقیقت مجرد است؟