responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فلسفۀ تاریخ ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 1  صفحه : 135

سابق این نظریه را انتخاب کرده بودیم- و آن این است که ترکیب جامعه از افراد، نوع سومی از ترکیب است؛ نه مانند ترکیب عناصر است و نه از نوع ترکیبهای صد درصد اعتباری. اگر از نوع ترکیب عناصر باشد، واقعاً به قول اینها فرد امر انتزاعی است چون شما در یک مرکب طبیعی، دیگر عنصری نمیبینید.

مثلًا از آب خاصیت اکسیژن انتظار ندارید، خاصیت ئیدروژن هم انتظار ندارید بلکه میگویید عناصر در مرکب، بالقوه موجود است به این معنی که قبلًا وجود داشته، حالا تبدیل شده به این حالت و بعداً هم میتوان این آب را به عناصر اولیه تجزیه کرد. اکنون دیگر مسئله اکسیژن و ئیدروژن مطرح نیست، واقعیت دیگری وجود دارد به نام آب.

اگر اینطور باشد، فرد در جامعه هیچ استقلال و اصالتی ندارد. از عوارض دیگر این نظریه این است که نه تنها نظریه قهرمانان محکوم است که قهرمانان مؤثر در تاریخند و سرنوشت تاریخ را در دست میگیرند، بلکه اصلًا «خوب و بد» و «اختیار» از بین میرود، چون انسان صد درصد ساخته جامعه است، هرکس که بد است جامعه او را بد ساخته، خوب است جامعه او را خوب ساخته؛ یعنی این یک جبری میشود که از هر جبری بالاتر است، دیگر مسئله اختیار افراد حرف مفت میشود.

پس بنا بر این گونه «اصالت اجتماع» که معنایش انتزاعیت فرد است، آزادی فرد، اختیار فرد و نقش فرد قهراً بکلی از میان میرود و فقط جامعه است که نقش دارد، نقش اصیل از آنِ جامعه است و بس. ولی بنا بر نظریه اصالت فرد- به آن معنا که عرض کردیم- افراد هستند و هر فردی به فراخور شخصیت خودش [نقش دارد]، جامعه هیچکاره است. نظر سوم این است که در عین اینکه جامعه واقعاً مرکب است، ولی این ترکیب با ترکیبهای دیگر فرق میکند. اینچنین نیست که شخصیت فرد بکلی نابود شده باشد آنچنان که در مرکبات طبیعی شخصیت عناصر اولیه دیگر هیچ نقشی ندارد، بلکه در عین اینکه جامعه یک شیء مرکب است، عناصر تشکیل دهنده جامعه از نوعی شخصیت و آزادی و استقلال بهره مندند که این میشود اصالت فرد در عین اصالت جامعه و اصالت جامعه در عین اصالت فرد؛ نه اینکه آیا فرد اصیل است و جامعه انتزاعی، یا جامعه اصیل است و فرد انتزاعی؟! این نظریه سوم بعدها خیلی به درد میخورد.

نظریه هگل- که مکرر گفتهایم منطق مارکسیسم از او گرفته شده است- تقریباً

نام کتاب : فلسفۀ تاریخ ط-صدرا نویسنده : مطهری، مرتضی    جلد : 1  صفحه : 135
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست