جلسه هفتم

بسم اللَّه الرحمن الرحیم. فی اثبات المحرک الاول. «انک قد عرفت حدّ الحرکة فهی فعل او کمال اول للشیء ...» [1] ..

مسئله حرکت، راهی برای اثبات «محرک اول» شده است. تعبیر محرک اول و بحث اثبات محرک اول به همین نحوی که در کتب فلسفی آمده است از خود ارسطوست و این بحث در فصل چهاردهم با اضافاتی تکرار خواهد شد. ارسطو در مورد خدا که در فلسفههای بعد از او به «واجب الوجود» تعبیر کردهاند ظاهراً کلمه «واجب الوجود» را به کار نبرده و همان کلمه «محرک اول» را اطلاق کرده است.

برهانی هم که بر اثبات واجب الوجود اقامه کرده است از همین راه اثبات محرک اول است و برهان دیگری از ارسطو نقل نشده است. ولی بعدها که بیشتر روی مسئله وجوب و امکان و امتناع تکیه شده است و در این جهت شاید فلسفه بوعلی سینا ابتدائاً چنین کاری کرده است، دلایل دیگری غیر از دلیل محرک اول برای اثبات واجب الوجود آوردهاند.

در اینجا با اینکه عنوان فصل «فی اثبات المحرک الاول» است چندان به خود این