هستند یکدفعه از کتم عدم بیرون بیایند. به بیان دیگر، نوها که میآیند با کهنهها بیارتباط نیستند که یکدفعه کهنهها را جمع کنند و ببرند و نوها را بیاورند، آن طور که افراد حاضر در یک مکان را بیرون میبرند و یک عده انسان دیگر را که هیچ ارتباطی بین آنها نیست میآورند. نه، همان کهنههاست که تبدیل به نوها میشود.

ثالثاً اینطور نیست که حادث احتیاج دارد به یک مادهای، حال آن ماده هرچه باشد، باشد. چنین نیست که از هر مادهای بشود هر حادثی به وجود بیاید و هر حادثی از هر مادهای بشود به وجود بیاید. نه، هر مادهای زمینه یک سلسله حادثهای بخصوص است و هر حادثی فقط با زمینههای قبلی و مشخص و معینی به وجود میآید. ما خودمان هم نظام زندگی خود را با همین اصلی که برای ما محسوس است تطبیق دادهایم. ما اگر بخواهیم گندم به وجود بیاوریم چه کار میکنیم؟ آیا تعدادی گوسفند ماده و نر میآوریم تا جفت گیری کنند؟! اگر بخواهیم گوشت تولید کنیم میرویم گندم میکاریم؟! همه میدانیم که حساب منظمی در کار این عالم هست. به تعبیر دیگر در این عالم راهها وجود دارد و مقصدها وجود دارد، از هر راهی به هر مقصدی نمیشود رسید و به هر مقصدی از هر راهی نمیشود رفت.

اینکه گفتیم حادث به چیزی نیاز دارد که از آن به وجود بیاید، [آن چیز] همان است که اصطلاحاً به آن «ماده» میگویند. ماده از ماده «مدّ یمدّ» است که به معنی کشیدن است، کأنه از آنجا کشیده میشود. وقتی میگوییم «ماءٌ له مادة» یعنی آبی که مادهای [یعنی سرمنشأ و منبعی] داشته باشد که از آنجا کشیده بشود. آن چیزی را که حادث از آن به وجود میآید «ماده» مینامند، ولی چنانکه گفتیم هر مادهای زمینه برای هر حادثی نیست بلکه شأنیت حدوث یک حادث معین را دارد. به تعبیر این آقایان در هر مادهای امکان حدوث حادثی معین هست. در نطفه انسان امکان حدوث یک موجود انسانی وجود دارد و در نطفه گوسفند امکان حدوث یک گوسفند. این خصوصیت را که هر مادهای فقط میتواند ماده یک حادث معین و زمینه یک حادث معین باشد به اعتباری «امکان» میگویند و به اعتبار دیگری «استعداد» یا «قوه» مینامند که قوه در اینجا به معنی استعداد است. آن خصوصیت را اگر به ماده نسبت بدهند «استعداد» میگویند و آن را از مقوله «کیف» میشمارند و اگر به حادث آینده نسبت بدهند «امکان استعدادی» میگویند و آن را