جلسه یازدهم

بسم اللَّه الرحمن الرحیم. «ثم قال إن الفلک غیر قابل للکون و الفساد ...» [1] ..

بحث ما در این فصل درباره این اصل مهم بود که آیا حرکت نیازمند به محرک است یا نه. البته تعبیر رساتر این است که آیا شیء متحرک در حرکت خودش نیازمند به محرکی غیر از خود هست یا نیست. گفتیم که برهان معروف محرک اول ارسطو از همین جا سرچشمه میگیرد. یکی از اصول و پایههای برهان محرک اول ارسطو همین است که هر متحرکی نیازمند به محرکی غیر از خودش است و باز گفتیم که امروزه این اصل ارسطویی مورد خدشه و اشکال و ایراد واقع شده است. در این فصل سخنان فخر رازی را نقل کردند که او هم به نوبه خود این اصل ارسطویی را مورد ایراد و اشکال قرار داده است. مرحوم آخوند برای اینکه به اشکالات فخر رازی جواب داده باشد در این فصل همه ادلهای که حکما در اثبات این مدعا آوردهاند جمع کرده و ایرادهای فخر رازی را نقل میکند. سه دلیل اول را به نحوی فخر رازی رد کرد و بحث ما در مورد ایراد او بر برهان چهارم بود. برهان چهارم این بود که اگر جسم، لذاته متحرک باشد، یعنی جسم که متحرک است از آن جهت متحرک باشد که جسم است، لازم میآید تمام اجسام در جمیع حرکات با