اخفش اول‌

اخفش احمد بن عمران مذكور در بالا است.

اخفش حسين بن معاذ بن حرب-

بصرى الأصل بغدادى المسكن، مكنّى به ابو عبد اللّه، از اجلّاى محدّثين عامه ميباشد كه در بغداد و سامره از مشايخ بسيارى نقل حديث كرده و از عايشه روايت نموده كه حضرت رسالت مآبى (ص) فرمودند:

اذا كان يوم القيامة نادى مناد يا معشر الخلائق طأطئوا رئوسكم حتّى تجوز فاطمة بنت محمّد (ص) و نيز بروايت عايشه آن حضرت فرمودند: ينادى يوم القيامة غضوا ابصاركم حتى تمر فاطمة بنت محمد النبى (ص) و حسين بن معاذ در سال دويست و هفتاد و هفت هجرى وفات يافت. (ص 1410 ج 8 تاريخ بغداد)

اخفش خلف بن عمر-

بلنسى نحوى، مكنّى به ابو القاسم، در علم عروض نيز مهارت تامه داشته و وفاتش بعد از سال چهارصد و بيستم هجرت (420 ه قمرى) است. (ص 55 ت)

اخفش سعيد بن مسعده-

نحوى، بلخّى البلدة، مجاشعّى القبيلة، ابو الحسن الكنية، اخفش اوسط الشهرة، از اعاظم ادبا و مشاهير نحاة بصره و از پيشوايان اهل عربيه و ادب و واضع بحر خبب ميباشد كه آن را نيز ببحرهاى عروضى افزوده است و از شاگردان سيبويه و خليل و در اواخر از سيبويه اعلم بوده اين است كه قول او را در مقابل قول سيبويه مذكور دارند و لفظ اخفش در صورت اطلاق راجع باو است و بس كه افضل و اكمل اخافشه بود و بلكه استاد او سيبويه با آن همه جلالتى كه شهره آفاق است مطالب خود را بدو عرضه داشته و بعد از آن ثبت كتاب خود نمودى.

ابن خلكان گويد كه نخست او را اخفش اصغر مى‌گفته‌اند تا آنكه على بن سليمان معروف به اخفش اصغر كه در زير ترجمه حال او را خواهيم نگاشت بوجود آمد و بعد از آن صاحب ترجمه ملقب باوسط گرديد.

تأليفات سعيد: 1- الاشتقاق 2- الاصوات 3- الاوسط در نحو 4- العروض 5- القوافى 6- المسائل الصغير 7- المسائل الكبير 8- معانى الشعر 9- المقاييس در نحو