کنترل و نظارت بيروني و پنهان نيز مورد تاکيد آيات و روايات واقع شده است. امير مومنان [2] به مالک اشتر در اين زمينه چنين دستور مي دهد: ثم تفقد اعمالهم و ابعث العيون من اهل الصدق و الوفاء عليهم فان تعاهدک في السر لامورهم عدوه لهم علي استعمال الامانه و الرفق الرعيه [3]؛ آن گاه با فرستادن ماموران پنهان، راست گو و با وفا کارهاي کارگزارانت را زير نظر بگير؛ زيرا بازپرس پنهاني منشا ترغيب آن ها نسبت به امانت داري و مدارا کردن به زير دستان مي شود.

حضرت در اين روايت علاوه بر بيان ضرورت کنترل و نظارت پنهاني، ويژگي هاي ماموران و کنترل کنندگان مخفي را توضيح مي دهد و فوايد و محاسن اين نوع کنترل را نيز بيان مي کند.

در روايت ديگري امام رضا (ع) مي فرمايد: کان رسول الله اذا بعث جيشا فاتهم اميراً بعث معه من ثقاته من يتجسس له خبره [4]؛ پيامبر اسلام (ص) هنگامي که لشکر را به جنگ برمي انگيخت و به اميران اطمينان نداشت، فرد مورد اعتمادي را براي خبر دادن از او اعزام مي کرد.

از اين روايت نيز صداقت و راست گويي و وفاداري و در يک کلمه مورد اعتماد بودن ماموران مخفي به دست مي آيد. التبه علاوه بر صفات ماموران، بايد به ويژگي هاي مقرون به صرف بودن، عيني بودن انعطاف پذيري کنترل و مانند اين ها توجه لازم را به خرج داد.

مولاي متقيان امير مومنان نه تنها نسبت به قصور کارگزاران، تحقق نظارت ناظران را ضروري و لازم مي داند، بلکه نسبت به محرومان نيز ضرورت وجود ماموران معتمد را