خالقيت خداوند استفاده مي کند .

در سير نزول براي توحيد مراتبي است که هر مرتبه عالي قيّم مرتبه ذاتي است ؛ يعني توحيد ذات مقوّم توحيد خالق و توحيد خالق مفيد توحيد ربّ و توحيد ربّ مبناي توحيد عبادي است ، چنان که در مسير صعودي نيز توحيد عبادي دليل توحيد ربوبي است ؛ يعني رب به معناي پروردگار و سامان بخش انسان و جهان يگانه است ؛ پس معبود و فرمانبردار نيز اوست و دليل بر ربوبيت و ناظم بودن ، خالقيت اوست و خالقيت خداوند به وجوب ذاتي او مستند است ، زيرا اگر خداوند از غناي ذاتي برخوردار است و ديگر موجودات آيت و نشانه يا ذاتي فقيرانه دارند ، پس تنها او است که نياز آنها را بر طرف نموده و خلقت آنها را به انجام مي رساند .

اثبات ربوبيت و ناظم بودن خداوند از طريق خالقيت او به دو تقرير به انجام مي رسد :

تقرير نخست . نظم ، همان هماهنگي ميان موجودات است که از ربط آنها با غرضي واحد حاصل مي شود و خود ربط ، نظير ساير موجودات امکاني ، مخلوق است و خداوند خالق همه موجودات است ؛ پس خداوند خالق ربط و نظم موجود در مخلوقات است ؛ يعني تنها خداوند ناظم است و ارباب متفرق و شفيعاني که مشرکان در تدبير و نظام عالم دخيل مي دانند ، به دليل اينکه از خالق بودن بي بهره بوده و عهده دار نفع و ضرري نيستند ، از ربوبيت سهمي نداشته و در نتيجه براي وصول بندگان به مقصود عبادت نمي شوند .

تقرير دوم . اين تقرير بر ملازمه ميان خالقيت و ناظم و مدبر بودن استوار است ؛ به اين بيان که خالق هر چيزي بر آنچه خلق مي کند ، آگاه است ؛ ( ألا يعلم من خلق )[1]و کسي که خالق نيست ، بر مخلوقات آگاهي نداشته و نمي تواند نظم و