نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 25
شرّي در جهان مطرح است ، حتماً با نظم خاص و انسجام مخصوص صورت
مي پذيرد ، چون آسيب رساني ، نظير آسيب زدايي ، طبق قواعد خاص و هماهنگي
ويژه است .
ربط وجودي که به همراه خود نظم را محقق مي سازد ، سه قسم است ،
زيرا ربط وجود ، فقط در مدار علت و معلول است و اموري که با هم پيوند علّي و
معلولي ندارند ، هيچ گونه نظمي نسبت به هم نخواهند داشت و ربط علت و معلول
از سه حال بيرون نيست ؛ ربط و نظم علت فاعلي ، ربط و نظم علت غايي ، ربط و
نظم علت قوامي ( داخلي ) .
نظم قسم نخست که ربط علت فاعلي با معلول است ، لزوم سنخيت خاص هر فعل با فاعل است ؛ ( کلّ يعمل على شاکلته
)[1]، و گرنه هر اثر از هر مؤثّري متوقع خواهد بود و هر مؤثري توان تأثير
هر اثري را خواهد داشت و اين امر مَريج ، مساوي با تصادف و انکار قانون
عليت و معلوليت است .
قسم دوم نظم که ربط علت غايي با معلول است ، لزوم ربط تکاملي مخصوص
هر موجود غير واجب با هدف معين است ، و گرنه هر چيزي به هر سمتي گرايش
خواهد داشت و پايان و معاد هر موجودي ، هر چيز ديگري خواهد بود و اين
ناهماهنگي غايي ، نظير ناهماهنگي فاعلي موجب هرج و مرج است .
قسم سوم که ربط داخلي اجزاي يک شيء است ، مخصوص چيزي است که داراي
ماده و صورت ، جنس و فصل يا عناصر و ذرّات متعدد باشد و چيزي که بسيط خارجي
است ، نظم داخلي به لحاظ خارج براي او متصوّر نيست ؛ گر چه نظم داخلي به
لحاظ ذهن ، در اثر ترکيب از جنس ، فصل و مانند آن ، براي او معقول است و
چيزي که بسيط ذهني است ، همان طور که نظم داخلي به لحاظ خارج براي