نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 205
قياس اوّل و قياسات مرکب ديگري که با استعانت از قياس نخست ، در اثبات تحقق
صفات گوناگون واجب نسبت به هستي مطلق اقامه مي شود ، با آنکه با نظر
مستقيم به واقعيت و هستي و در نتيجه با فاصله اي کوتاه تر از راهي که آنسلم
طي نموده ، به اثبات ذات واجب و صفات مربوط به آن مي پردازد ؛ ليکن از خلط
مفهوم و مصداق مصون نيست .
زيرا مفهوم هستي مطلق و وجود ، از آن جهت که وجود است ، به حمل
اوّلي عدم را نمي پذيرد و واجب حقيقتي است که به حمل شايع استحاله عدم دارد
، پس مدار حمل در صغرا و کبرا واحد نبوده و حد وسط در استدلال تکرار نمي
شود و قياس نا تمام است .
مصداق داشتن هستي مطلق بر اموري متوقف است که در مراتبي چند بايد
طي شوند و اين چند امر در مورد مصداقِ کامل ترين مفهومي که تصور مي شود هم
صادق است ؛ البته به شرط اينکه کامل ترين تصور ، همان مفهوم وجود و هستي
مطلق و نا محدود باشد ، چنان که برهان آنسلم بر تضمن تصور کمال مطلق نسبت
به معناي وجود و هستي استوار است .
در اوّلين مرتبه ، بايد اعتباري بودن ماهيّت و اصالت وجود اثبات
شود ، زيرا کساني که به اصالت ماهيت قائل هستند ، واقعيت خارج را چيزي جز
ماهيات متعدد و متکثّر نمي دانند و وجود و هستي در نزد اين گروه ، يک مفهوم
انتزاعي ذهني است که از ماهيات محقّقه انتزاع شده و با تجريد ذهن ، به
صورت مفهومي مطلق در مي آيد.
در مرتبه دوم ، بايد کثرت تبايني وجود نفي شود ، زيرا در صورت قبول
اصالت وجود و قول به کثرت تبايني ، وجودات خارجي حقايق متکثره مباين با يک
ديگر هستند ؛ در اين حال ، هر يک از آن ها به قيود و حدود مختص به خود
محدود بوده و
نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 205