قرآن و عرفان و برهان از هم جدائى ندارند

مفاد اين سخن نه اين است كه نظر عقلى باطل و كسب علوم عقلى ناصواب و برهان ناتمام است , چه اينكه خود قرآن كريم , كه مهمترين منطق وحى است , فهم حقايقش را گاهى اضافه به دانشمندان فرمود , و گاهى به خردمندان , و گاهى به انديشمندان , و گاهى به صاحبدلان و نظاير آنان و فرمود : و يرى الذين اوتوا العلم الذى انزل اليك من ربك هو الحق [1] . و فرمود : انا انزلناه قرآنا عربيا لعلكم تعقلون [2] . و فرمود : كذلك نفصل الايات لقوم يتفكرون [3] و فرمود : افلا يتدبرون القرآن ام على قلوب اقفالها [4] و آيات بسيار ديگر از قبيل هر يك اينها .

غرض اينكه هر كس حظ او در علوم اوفر و بهره وى از آنها بيشتر است , نصيب او از قرآن بيشتر است , كه كتاب عقل و علم و فكر است , و حاشا كه قرآن و عرفان و برهان از هم جدايى داشته باشند .

صدرالمتالهين , در آغاز فصل دوم باب ششم نفس اسفار [5] كه پس از اقامه براهين بر تجرد نفس ناطقه در فصل قبل آن , اين فصل را در نقل ادله سمعيه از آيات و روايات عنوان كرده است فرموده است :

فلنذ كرادله سمعيه لهذا المطلب حتى يعلم ان الشرع و العقل متطابقان فى

هذه المساله كما فى سائر الحكميات و حاشى الشريعه الحقه الالهيه البيضاء

ان تكون احكامها مصادمه للمعارف اليقينيه الضروريه و تبا لفلسفه تكون

قوانينها غير مطابقه للكتاب و السنه [6] .

يعنى چون در اين مطلب , كه اثبات تجرد نفس ناطقه انسانى است , چند