چگونه گاهى خداوند سبحان مى فرمايد شما با كفار بجنگيد , خدا كفار را با دست شما عذاب مى كند . تعذيب , تعذيب خدا است , منتها شما مجراى قهر او هستيد . او عذاب مى كند , دست شما دست خداست : قاتلوهم يعذبهم الله بايديكم [12] . پس عذاب , عذاب خدا است و انسان ها دست فعلى حق اند .

اگر كسى قرآن مى خواند اين كلام خداست كه او زبان او شنيده مى شود , ادتكلم مى كند , لذا فرمود گر كافرى خوگاست آيات را بشنود به او امان بدهيد تا كلام خدا را بشنود , اگر چه گوينده و خواننده يك مؤمن باشد . همانطوريكه دست مؤمن دست خدا است [13] كلام مؤمن هم كلام خدا است , در صورتى كه جز حق نگويد و جز حق نطلبد . لذا وقتى كسى شنيد كه مى گويند( يا ايها الذين آمنوا ) ادب تلاوت اين است كه بگويد لبيك . انسان لبيك را به منادى مى گويد . اگر ندائى نباشد كه لبيك معنا ندارد . معلوم مى شود الان هم او را مى خوانند و كلام هم كلام الله است .

قرآن مانند كتابهاى ديگر نيست بلكه( اذا قرء القرآن فاستمعوا له وانصتوا ) [4] يعنى جمله اعضا]( چشم بايد بود و گوش .

وقتى قرآن مى خوانند هيچ حرف نزنيد . نه تنها خاموش باشيد , بلكه گوش دهيد . انسان تا نفهمد كه استماع نمى كند , پس بايد بفهمد . استماع باشد نه سماع . خاموش بودن نباشد , فهميدن باشد .

خداى سبحان وقتى با ديگران حرف مى زند به پيامبرش مى فرمايد تو به اينها بگو : قل يا ايها الكافرون . اما وقتى به مؤمنين خطاب مى كند در بسيارى از موارد بلا واسطه است . در سوره انعام فرمود : و اذا جاء ك الذين يؤمنون باياتنا فقل سلام عليكم [15] . اين ادب مجلس علم تفسير است كه خداى سبحان پيامبرش را به اين