خلاصه درس شانزدهم

1 در صورت اعتقاد به معاد و توجه به آن مسئوليتها انجام پذيرفته و همه كارهاى انسان براساس حساب مى باشد .

2 يكى از مسائلى كه در موضوع معاد مورد توجه قرار مى گيرد تفاوت بين نظام دنيا و نظام آخرت است به اين معنى كه در دنيا كارها با علل و اسباب ظاهرى و با قراردادها و پيمان و پيوندهاى اعتبارى انجام مى شود ولى در عالم قيامت اين علل و پيوندهاى اعتبارى نيست .

3 البته در قيامت رابطه على و معلولى وجود دارد ولكن انسان در دنيا با داشتن ابزار هم مى تواند راه صحيح را طى كرده و هم مى تواند راه باطل را بپيمايد و ابزار و اسباب در اختيار انسان است ولى در عالم قيامت چون اين اسباب در اختيار انسان نيست و رابطه همه آنها از انسان گسسته مى شود لذا نمى تواند در معاد عمل صالح انجام دهد .

4 انسانهايى كه در دنيا راه باطل را طى كنند محبوبهاى دروغين انتخاب كرده اند و افرادى كه راه حق را پيموده اند داراى محبوب واقعى مى باشند ولى آنهايى كه محبوب دروغين انتخاب كنند در عالم قيامت پيوند دوستى بين آنها و محبوب هاى دروغين گسسته مى شود چون در قيامت جاى دروغ و پيوندهاى دروغين نيست . ولكن اگر پيوند با محبوب واقعى باشد چون قيامت جاى ظهور حق و واقعيت است اين رابطه نيز برقرار مى باشد .

5 هر تكيه گاهى كه غير حق باشد مانند قوم و قبيله و نژاد و ملت و غير آن اتكاء به آن شرك است .