2 اگر بلد را عرض بوده باشد يا عرض آن كمتر از ميل كلى است , و يا به قدر ميل كلى است , و يا زائد از آن . پس اگر عرض آن كمتر از ميل كلى است حكم آن همان حكم عديم العرض است يعنى در دو روز عديم الظل بود و در باقى ايام ذوظلين , به اين بيان :

هر گاه شمس و بلد در جهت متفق بوده باشند يعنى هر دو شمالى يا هر دو جنوبى باشند , پس اگر ميل شمس به قدر عرض بلد بود , هنگام رسيدن مركز جرم شمس به حلقه نصف النهار بر قطب ظاهر افق يعنى بر سمت رأس بود و شاخص را در آن وقت ظل نبود .

مثلا مكه مشرفه زادها الله تعالى شرفا عرض آن 21 درجه و حدود 25 دقيقه شمالى است , لاجرم ميل شمالى شمس در دو درجه كه در دو طرف ميل كلى است بدان حد خواهد بود چه اين كه ميل كلى چنانكه در درس نهم گفته آمد . اينك 25 و 23 و در حدود 50 است , و آن دو درجه يكى هفتم جوزاء و ديگرى بيست و سوم سرطانست كه ميل شمالى شمس بقدر عرض مكه مكرمه است به تحقيق و تفصيلى كه در پيش است . پس هر گاه شمس در هفتم جوزاء بود چون مركز آن به دائره نصف النهار رسد بر سمت رأس مكه خواهد بود و شاخص را در آنهنگام ظل نبود . و پس از آن تا به بيست و سوم سرطان برسد هر روز در هنگام بلوغ جرم شمس به حلقه نصف النهار در شمال مكه خواهد بود , و ظل شاخص بسوى جنوب مكه , و بعد از 23 سرطان تا به 7 جوزاء برسد هر روز در هنگام ياد شده بعكس مذكور شمس در جنوب مكه و ظل شاخص بسمت شمال آنست پس مكه مكرمه نيز بلدى ذوظلين است . پس هر بلدى وافقى خواه شمالى باشد و خواه جنوبى , اگر عرض آن كمتر از ميل كلى باشد نيز ذوظلين است چنانكه آفاق عديم العرض .

3 اگر شمس و بلد در جهت متفق باشند يعنى هر دو شمالى و يا هر دو