درس 24 : طالع و شرف و هبوط كواكب

از آنچه در تعريف دائره نصف النهار و پيرامون آن گفته ايم , وجه تسميه اين دائره به دائره نصف النهار دانسته شده است . و خلاصه آن اين كه :

دائره نصف النهار را بدين سبب دائره نصف النهار گويند كه چون مركز جرم شمس مثلا , به حركت اولى در فوق الارض با او موافات كند يعنى بدو رسد , زمان روز به تقريب نصف شود , و به بيان ديگر قوس نهار شمس در آن هنگام به تقريب نصف شود .

و چون در تحت الارض با او موافات كند , زمان شب يا قوس ليل كوكب به تقريب نصف شود .

و غايت ارتفاع شمس هر روز هنگام موافات شمس به دائره نصف النهار در فوق افق است , و غايت انحطاط آن در هر دوره به حركت كل , هنگام موافات شمس بدان در تحت افق است .

تبصره :

مؤلف تبصره ( التبصرة فى علم الهيأة , و منتهى الادراك فى تقاسيم الافلاك دو تصنيف بسيار گرانقدر , و دو اثر ارزشمند محمد بن احمد حسينى خرقى متوفى 533 ه مى باشند كشف الظنون ج 2 ص 1852 ) گويد :

( و سميت هذه الدائرة دائرة نصف النهار لان الشمس اذا وافتها بحركة الكل فوق الارض انتصف زمان النهار , و اذا وافتها من تحت الارض انتصف زمان الليل . و غاية ارتفاع الشمس فى كل يوم يكون عند انتهائها الى مسامتة هذه الدائرة , و كذا غاية ارتفاع كل كوكب , و غاية الانحطاط عند الانتهاء الى مسامتها تحت الافق) .