نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 46
درس 16 : دائره افق
طول و عرض و بعد كوكب را دانسته ايم , حال وقت آنست كه به ارتفاع و سمت
آن و طول و عرض بلاد آشنا شويم , و آن مبتنى بر معرفت دائره افق و دوائر ديگر
است , كه بايد از آسمان به زمين فرود آييم و نخست به دائره افق آگاهى يابيم
زيرا كه دائره افق از دوائرى است كه به حسب نسبت افلاك با بقاع زمين حادث
مى شود .
هر شخص , در هر نقطه بسيط ارض بوده باشد , اگر خطى از مركز عالم بر استقامت
قامتش از دو جانب سمت راس و سمت قدم او گذرد و به فلك اعلى منتهى شود ,
به دو نقطه متقاطر منتهى مى شود كه در دو طرف اين خط و قطع آنند كه بقول حكيم بو
على سينا در فصل 28 نمط اول اشارات : الجسم ينتهى ببسيطه و هو قطعه , والبسيط
ينتهى بخطه و هو قطعه , و الخط ينتهى بنقطته و هى قطعه آن نقطه بالا سرش را سمت
الرأس , و آن ديگر را سمت القدم گويند .
هر گاه اين خط ياد شده را محور دائره عظيمه اى فرض كنيم كه دو نقطه سمت
الرأس و سمت القدم دو قطب گردند , آن عظيمه دائره افق حقيقى خواهد بود .
به لفظ اخصر و تعريف مختصر : دائره افق عظيمه ايست كه يك قطب او سمت
الرأس , و ديگر قطب او سمت القدم است .
چنانكه دائره معدل النهار عالم جسمانى را كه به منزلت يك كره جسمانى در اين
فن است به دو نيمه برابر شمالى و جنوبى تقسيم مى كند , دائره افق نيز
نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 46