نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 434
نقطه انقلابين است بربع دور رسد و نهار اطولش بقدر يكشبانه روز باشد و نهار
اقصر يك آن . و در ديگر بقاع كه ميان آن دو موضع باشد , تعديل النهار مقدارى
بود كمتر از ربع دور . و در آفاقى كه ماوراى اين آفاق است تا عرض تسعين
اجزائى كه ابدى الظهور و ابدى الخفاء است آنرا تعديل النهار نيست , و اجزائى
را كه طلوع و غروب است تعديل النهار هست . بالجمله تعديل النهار هر چهار
نقطه كه ميول آنها برابر باشد يك مقدار بود پس تعديل النهار يك ربع كافى
باشد در معرفت تعديل النهار همه اجزاى منطقة البروج]( انتهى .
ملاعلى قوشچى در فارسى هيئت گويد :
( از مدارات مركز كوكب آنچه فوق الارض باشد قوس النهار آنكوكب گويند , و
آنچه تحت الافق باشد قوس الليل او . و آنچه ميان افق و دائره ميلى كه به نقطه
مشرق و مغرب گذرد واقع شود آنرا تعديل النهار آن كوكب گويند , و تفاضل ميان
هر
يك از قوس النهار و قوس الليل كوكب و ميان نصف دور بقدر ضعف تعديل النهار
بود) .
و ملاعبدالعلى بيرجندى در شرح باب هشتم از مقالت دوم زيج الغ بيكى در تعريف
تعديل النهار گويد :
( تعديل النهار نصف تفاوت است ميان قوس النهار ببلد و قوس النهار بخط
استواء . يا تفاوت است ميان نصف قوس النهار بلدى و ربع دور) .
و بسيارى از اهل فن , تعديل النهار را بدين وجه تعريف فرموده اند كه آن قوسى
است از معدل النهار كه واقع شود ميان مطلع كوكب يا مغيب آن , يا مطلع جزء يا
مغيب آن , و ميان دائره ميلى كه بر محل تقاطع افق با مدار كوكب يا جزء گذشته
باشد .
و نيز بسيارى از مهره فن تعديل النهار را چنين تعريف فرموده اند كه تعديل
النهار مر جزء از فلك بروج , فضل بين مطالع آن جزء بخط استواء و بين مطالع همان
جزء ببلد مفروض است . از آن جمله چغمينى در( الملخص فى الهيئة) گويد :
نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 434