نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 341
درس 61 : افلاك كلى و جزئى
نقد عمرم بشد اندر ره تدوير و مدير *** در ره جوزهر و مايل و حامل چه كنم
در آخر درس قبل گفته ايم كه حركات افلاك معدل النهار و مدير و جوزهر و مايل
بخلاف توالى است , و ديگر افلاك محيط بارض مطلقا حركات آنها بتوالى است . در
حركت چهار فلك بخلاف توالى بنظم گفته آمد كه :
جانب غرب روانند چهار ايسائل *** اطلس و جوزهر و باز مدير و مائل
مراد از اطلس معدل النهار است و بتعبير شيخ بهائى در اول تشريح الافلاك در
بيان هيئت مجسمه :
( العالم الجسمانى كرة منضدة من ثلاث عشرة كرة متلا صقة اعلاها الاطلس و هو
كاسمه غير مكوكب) .
يعنى عالم جسمانى يك كره است كه از سيزده كره چهار عنصر و نه فلك بترتيب
روى هم چيده صورت گرفته است , كره برترين بنام اطلس است كه مانند لفظ خود
اطلس است . يعنى مانند اطلس بى نقطه , بى ستاره است .
اما حركات افلاك
تداوير كه غير محيط به ارض اند , لاجرم اگر حركت اعلاى آنها بتوالى است چنانكه
تداوير متحيره , حركت اسفل آنها بخلاف توالى است , و اگر اعلاى تدوير بر خلاف
توالى باشد چنانكه تدوير قمر حركت اسفل آن بتوالى خواهد بود . و بنظر و عبارت
در غايت متانت و مناسبت قوشچى در آخر باب پنجم فارسى هيئت( : اولى آنست
كه اعلا را اعتبار كنند و حركت تذوير قمر را از حركات شرقى شمرند , و باقى را
از حركات غربى) .
نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 341