نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 258
جهت با مكه معظمه موافق بود , در دو درجه كه در دو طرف ميل كلى است ميل
شمالى
آن با عرض مكه متحد خواهد بود , و آن دو درجه يكى هفتم جوزاء يعنى هفتم خورداد ,
و ديگرى بيست و سوم سرطان يعنى 23 ماه تير است كه ميل شمالى شمس به قدر عرض
مكه مشرفه است . پس هر گاه شمس در درجه هفتم جوزاء بود چون مركز آن به دائره
نصف النهار مكه رسد بر سمت راس مكه خواهد بود , و ارتفاع آن بغايت يعنى نود
درجه برسد و شاخص را در آن هنگام در مكه و همچنين اشخاص را ظل نبود . و پس
از
آن تا به بيست و سوم سرطان برسد هر روز در هنگام موافات مركز جرم شمس به حلقه
نصف النهار در شمال مكه خواهد بود و ظل شاخص بسوى جنوب مكه , و در بيست
و سوم سرطان حكم هفتم جوزاء است , و بعد از 23 سرطان تا به 7 جوزاء برسد هر روز
در هنگام موافات جرم آن به دائره نصف النهار بعكس مذكور در جنوب مكه و ظل
شاخص به سمت شمال مكه است . و اكنون مورد نظر ما در طريق سمت قبله يابى
رسيدن مركز جرم شمس به دائره نصف النهار مكه در هفتم جوزاء و بيست و سوم
سرطان است .
و در درس 43 , از طول و عرض بلاد , راه تعيين مواضع بلاد را نسبت به يكديگر
به خوبى فرا گرفته ايم , و درين مسئله خاص قبله يابى فقط معرفت طول و تفاوت
طول بين مكه و بلد كافى است , و نيازى به معرفت عرض و تفاوت عرضين نيست ,
فتبصر . چون اين مطالب را به خاطر آورده اى حال گوييم :
در هر دوره سال شمسى , خورشيد در اول ظهر حقيقى مكه مكرمه دوبار به سمت راس
مكه مى رسد كه در آن دو وقت شاخص و اشخاص را در مكه سايه نيست . هر يك از آن
دو وقت زمانى است كه ميل شمالى شمس از معدل النهار به قدر عرض مكه است , در
اين دو وقت هر كس رو بروى آفتاب به ايستد مواجه قبله و به سمت آن خواهد بود
, و يا اگر شاخصى در زمين مستوى نصف كنند خط منتصف امتداد طولى ظل شاخص , خط
سمت قبله مى باشد در صورتى كه مواجه با شمس بوده باشد , آن دو وقت يكى هفتم
جوزاء يعنى هفتم خورداد است , و ديگر بيست و سوم سرطان يعنى بيست و سوم تير
ماه .
نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 258