نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 233
دريا و كوه , كوه و آب از زمين نيستند و به مقتضاى اين آيه خشكى زمين كه ربع
مسكون مى نامند پس از خلقت اولين پديده آمد چون سطح كره خاك را آب از همه
جانب فرا گرفته بود و اين خشكى كه برجسته و از آب بيرون آمده مانند جزيره
است كه از قعر دريا بر جهد و بالا آيد و به تدريج پهن و گسترده و بزرگ شود .
طبيعيان امروز هم گويند آب به همه زمين احاطه داشت و خشكى به عللى از قعر آب
برآمد و بر سطح زمين چين ها و شكنج ها هويدا شد]( .
از معرفت به معناى دحوالارض دانسته مى شود كه اين كلام كامل دحول از غرر
معجزات قولى حضرت خاتم صلى الله عليه و آله و سلم است . و نيز بنابر دحول
بايد قبه به معنى برآمده ترين جاى ارض مكه مكرمه بوده باشد كه عرض آن 21
درجه و 25 دقيقه شمالى است . و طول آن از ساحل بحر محيط غربى چنانكه در قانون
بيرونى آمده است 67 درجه است , و از جزائر خالدات اعنى از جزيره فر در حدود
79 درجه است .
مطلبى ديگر در( مطالع بالقبه) در پيش است تا وقت بحث آن در بيان
مطالع
فرا رسد . مثلا در زيج بهادرى ( ص 229 ط 1 ) و يا در ازياج ديگر آمده است كه :
( جدول مطالع البروج للفلك المستقيم المبتدء من اول الجدى يسمى المطالع
بالقبة ايضا) تا وقت بحث آن در بيان مطالع فرا رسد .
از آن چه كه در بيان قبة الارض , و يوم دحوالارض تقرير كرده ايم معنى واقعى
آيت مذكور , و شرح روايات وارده بدست آمده است . و تمييز صحت و سقم كلام
مفسرين و ارباب لغت دانسته مى شود . ورود به نقل و نقد موجب اسهاب مى گردد ,
و به اصول و امهات مذكور كفايت است و الله سبحانه ولى التوفيق .
از قوز زمين كه قبه اش بود گذشتيم *** بس قوز دگر هست كه چيزى ننوشتيم
گويند به هر قوز بود قصر بهشتى *** يعنى كه هميشه من و تو اهل بهشتيم
نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 233