2 فاضل مراغى در آغاز مرآة البلدان , فصلى در تحقيق معنى عرض جغرافيائى چنين گويد :

([ بر سطح افق چهار نقطه اصلى واقع است كه معروف اند به جهات اربع , و آنها از اين قرار است : شمال , جنوب , مشرق , مغرب , اما شمال نقطه ايست كه به سمت قطب شمال باشد . و قطب شمال در نزديك ذنب دب اصغر كه آن را بنات النعش نامند واقع است , و جنوب مقابل است با شمال , و مشرق و مغرب معروف است .

و مابين چهار جهت مذكوره , چهار نقطه ديگر فرض شده : اول شمال شرقى , و آن واقع است مابين نقطه شمال و نقطه مشرق , دوم شمال غربى كه واقع است ما بين شمال و مغرب , سيم جنوب شرقى و آن واقع است مابين جنوب و مشرق , چهارم جنوب غربى و آن واقع است ما بين جنوب و مغرب .

و قاعده يافتن جهات اصلى اين است كه در روز بواسطه آفتاب معلوم كنند از اين قرار كه : اگر ساعت غروب كوك حاضر داشته باشيم , مغرب آنست كه بر سر دسته غروب آفتاب آنجا واقع باشد , و مشرق آن سمت است كه بر سر دسته طلوع آفتاب آنجا باشد . و اگر ساعت ظهر كوكى حاضر باشد , در شش ساعتى سحر تخمينا آفتاب به سمت مشرق است , و در شش ساعتى ظهر به سمت مغرب , و در آفاق ايران حوالى ظهر بسمت جنوب است . و چون شخص طورى بايستد كه طرف