نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 151
درس 41 : طول بلد
اين درس دنباله و تتمه درس قبل است . در درس پيش دانسته ايم كه قدماء (
يونانيان و كسانى كه بلادشان مغربى آبادى روى زمين است ) مبدأ اطول بلاد را
غايت نقطه غربى از جزاير خالدات , و يا ساحل بحر مغرب به فاصله ده درجه
طولى از جزائر خالدات گرفته اند , تا طول ارضيات بر وفق سماويات بر وفق يكديگر
مطابق حركت بر توالى بوده باشد . اكنون در اين درس سخن ما اين است كه
قدماى
هند و اهل چين و تركستان كه بلادشان مشرقى آبادى روى زمين است , مبدا طول را
از منتهاى عمارت در جانب شرق به نام كنك دز ( دژ گنگ ) گرفتند , بدين سبب
كه به حسب مكان , به آن نزديك بودند , و يا به علت اين كه ازدياد طول موافق
جهت حركت اولى يعنى از شرق به غرب است كه در اصطلاح فن موافق جهت حركت به
خلاف توالى است , و از اين حيث نيز ارضيات موافق با سماوياتست , و يا بدين
سبب كه جهت شرق را چون مطلع انوار است اشراف از مغرب مى دانستند , و يا
بدين علت كه مشرق را يمين فلك مى دانستند و يمين اقوى الجانبين است مطلقا چه
در معانى و چه در صور .
دژ گنگ را بر نفس خط استواء گفته اند . عبدالعلى بن محمد بن حسين بيرجندى كه
از افاضل و اعاظم علماى رياضى در قرن دهم هجرى بود , در شرح تذكره گفته است :
كنكدز , و هو على نفس خط الاستواء , طول الجزائرى نصف دور على ما هو المذكور
فى الزيجات , و ذكر العلامه ان طوله مائه و سبعون جزاءا , و قد زعموا انه مستقر
الشياطين ,
نام کتاب : دروس هيئت و ديگر رشته هاي رياضي نویسنده : حسن زاده آملي، حسن جلد : 1 صفحه : 151