اما قسم دوم آفاق ذات ظلين كه عرض آن كمتر از ميل اعظم است , آن قسم دوم از اقسام آفاق هفتگانه است كه در درس 32 گفته آمد . در اين قسم هر گاه قوسين دو طرف تباعد شمس از سمت راس از فلك نصف النهار بدست آيد هر آينه سمت راس موضع رصد بر منتصف نخواهد بود چنانكه در قسم اول آفاق ذات ظلين يعنى بلاد استوائى بوده است و ليكن سمت راس موضع رصد بر نفس اين قوس مرصوده واقع شود چنان كه در قسم اول آفاق ذات ظلين هم بر نفس اين قوس واقع بوده است , اما در آفاق ذات ظل واحد , آن آفاقى كه عرض آنها برابر ميل اعظم بود كه قسم سوم از آفاق هفتگانه بوده است , موضع رصد يعنى نقطه سمت راس آن بر يكى از دو طرف همين قوس مرصوده منطبق ميشود كه يا راس سرطانست اگر افق شمالى باشد , و يا راس جدى است اگر افق جنوبى باشد , و آن آفاقى كه عرض آنها بيشتر از ميل كلى است موضع رصد يعنى نقطه سمت راست آن , خارج قوس مرصوده واقع مى شود يا به سمت شمال معدل النهار اگر آفاق شمالى باشند و يا به سمت جنوب آن اگر آفاق جنوبى باشند .

غرض اين كه در اين قسم از آفاق ذات ظلين كه عرض آن كمتر از ميل كلى است نقطه سمت الراس موضع رصد قوس مرصوده ياد شده نه در منتصف آن قوس است , و نه در يكى از دو طرف آن , و نه در خارج آن , بلكه بر نفس آن قوس واقع مى شود , پس ملاحظه كنند كه قريب تر بطرف شمالى اين قوس است , يا بطرف جنوبى ؟ اگر متصل به طرف شمالى است عرض شمالى باشد , و اگر متصل به طرف جنوبى است عرض جنوبى بود , اما در هر دو صورت كمتر از ميل كلى باشد , پس هر گاه قوسى را كه ميان سمت الراس و طرف اقرب قوس مذكور واقع است از ميل كلى بكاهند عرض بلد حاصل آيد . مثلا اگر ميان سمت الراس و طرف اقرب قوس مذكور 12 7 باشد , عرض بلد 14 16 خواهد بود يا شمالى يا جنوبى ( 14 16 ‌ 12 7 - 26 23 ) .