نام کتاب : مباني نظري تجربه ديني نویسنده : الشیرواني، علی جلد : 1 صفحه : 43
و برحسب آن است كه مىتوانند دينى بهشمار روند.
عناصر عقلانى قدسى، يك ارتباط تمثيلى[1] را با خصايص سرشت انسان
مىپذيرد؛ به اين معنا كه صفات مربوط به انسان را مىتوان به نحو تمثيل
درباره آنها به كار برد. عناصر غيرعقلانى قدسى نيز به احساسهاى غيرعقلانى
شباهت دارند؛ اما با اين همه، منحصر به فرد و يگانهاند و هسته مركزى و
گوهر ناب اديان را تشكيل مىدهند. اتو مىنويسد:
هيچ دينى وجود ندارد كه اين امر در آن به عنوان درونىترين هسته زنده نباشد، و بدون آن هيچ دينى شايسته اين نام (دين) نيست.[2]
امر مينوى
از نظر اتو دين بر پايه مواجهه روح و جان آدمى با حقيقتى پديد
مىآيد كه هم داراى جنبه عقلانى است و هم داراى جنبه غيرعقلانى. اصطلاح
رايج براى اشاره به اين حقيقت متعالى، امر قدسى (the Holy) است؛ اما اين
واژه در سير تطورات معنايى خود، در طول زمان، چنان با مفاهيم عقلانى آغشته
گرديده كه بُعد اصيل غيرعقلانىاش پنهان مانده و مورد غفلت قرار گرفته است.
شايد مهمترين مفهومى كه در معناى قدسى داخل شده و بيشتر همان
معنا باشد كه باشنيدن لفظ به ذهن متبادر مىشود، عبارت باشد از: خيرخواهى،
خوبى و خير محض، بهگونهاى كه اينك امر قدسى، حقيقتى به شمار مىرود كه به
معناى خير محض و ارادهخير است. از نظر اتو غلبه اين گونه مفاهيم اخلاقى و
نظرى، موجب اختفاى بعد مهمتر امر قدسى مىشود، بعدى كه هرگز در هيأت
مفاهيم در نيامده، توسط دستگاه عقل نظرى قابل اكتشاف نيست و تنها از طريق
حال و احساسى عميق در وجود انسان مكشوف مىگردد.[3]
اتو براى اشاره به آن بعد اين حقيقت، و به تعبيرى براى پرهيز از
پيرايههاى اخلاقى و نظرى، كه واژه قدسى (holy) را فرا گرفته، لفظ numen
(نومن) را كه واژهاى لاتينى است