پيامبر خاتم مى‌داند، اما مشربى گسترده در پذيرش عقايد گوناگون درباره خداوند دارد و در اين باره، سخنانى گفته كه موجب تكفير او از سوى برخى عالمان دين گشته است؛ ازجمله سخنان او، كه منشأ طعن فراوانِ متشرعان بر او گشته و از سوى ديگر، ثناى قائلان به وحدت اديان را موجب گشته، اشعار زير است:

لقد صار قلبي قابلاً كلّ صورة *** فمرعى لغزلان و ديرٌ لرهبان‌

و بيت لأَوثان و كعبة طائف‌ *** وأَلواح توراة و مصحف قرآن‌

أَدينُ بدين الحبّ أني تَوجَّهتْ‌ *** ركائبه فالحبّ ديني و إِيماني‌[1]

يعنى «قلب من گنجايش هر صورتى را پيدا كرده است: چراگاه آهوان و صومعه راهبان و بتخانه اصنام است و كعبه حاجيان و الواح تورات و كتاب قرآن. من پيرو دين عشقم، به هر سو كه ناقه‌هاى عشق روند، كه عشق دين من و ايمان من است.».

گلدزيهر از اشعار بالا اين گونه برداشت كرده است كه دين حب ابن‌عربى، دين وحدانيت الهى و وحدت و برادرى بشرى و دينى واحد و فراگير است و بنابراين، ابن‌عربى قائل به وحدت اديان بوده و برخلاف اديان و شرايع متداول، ميان اديان فرقى نمى‌ديده است.[2] به نظر نگارنده، تبيين كامل ديدگاه ابن‌عربى در اين باره، نيازمند تأمل عميق‌ترى در پاره‌اى از سخنان وى است.

خداى باورداشته انسان‌ها

ابن‌عربى در موارد متعددى اين مطلب را مطرح مى‌كند كه هر كس خداى ويژه خود و