فصل 20 تحصيل سمت قبله از دائره هنديه

اما طريق تحصيل سمت قبله از دائره هنديه : چون خط نصف النهار و خط اعتدال مطابق دستور ياد شده استخراج گرديد , لامحاله دائره به اين دو خط به چهار قسم متساوى تقسيم مى گردد , پس هر ربع را به نود جزء متساوى قسمت مى كنيم , آنگاه طول و عرض موضع را نسبت به طول و عرض مكه در نظر مى گيريم و مبدأ طول را از گرنويج محسوب مى داريم و به بيان ذيل عمل مى كنيم :

ا - هر گاه بلد و مكه با هم در طول مساوى باشند به اين معنى كه در سطح يك دائره نصف النهار واقع شوند , در اين صورت اگر بلد شمالى است و عرض او بيشتر از عرض مكه است , نقطه جنوب دائره هنديه , نقطه سمت قبله بلد است .

و گرنه نقطه شمال دائره , نقطه سمت قبله است خواه بلد شمالى باشد و عرض او كمتر از عرض مكه , و خواه عديم العرض باشد , و خواه جنوبى باشد و عرض آن كمتر از عرض مكه و يا مساوى عرض مكه و يا بيشتر از عرض مكه , بر همه اين تقادير نقطه شمال دائره , نقطه سمت قبله بلد است و خط زوال خط سمت قبله است .