حاصل آنكه , آنچه را عقل مى فهمد و فلسفه اسلامى با براهين عقلى اثبات مى كند و شواهد قرآنى و روايى نيز تاييد مى كند تثليث جهان به عالم طبيعت , و تجرد برزخى و تجرد عقلى و تقسيم آدميان به تناسب اين سه مرتبه است

و بدين ترتيب برخى از آدميان در قله كمال و بعضى ديگر در پايين ترين و پست ترين مراتب اند و ديگران در ميان اين دو سو گرچه به سه گروه كلى تقسيم مى شوند وليكن در جهت كمال داراى درجات مختلف و در سوى كاستى و نقص نيز از دركات متفاوت برخوردارند

قرآن كريم در برخى از آيات از كسانى خبر مى دهد كه در پايين ترين دركات دوزخ جاى دارند ان المنافقين فى الدرك الاسفل من النار

فاصله دو سوى ياد شده امتداد و مسير واحدى است كه برخى در جهت صعود بر آن اوج گرفته و بعضى نيز در آن سقوط مى نمايند