تناقضهاي عملي

در ميان سنتهاي ديني تناقضهاي عملي کم اهميت تر از تناقضهاي آموزه اي نيست. يک دين از تابعينش مي خواهد که از خوردن گوشت پرهيز کنند و حال آنکه ديني ديگر مراسم عبادي قرباني حيوانات را درخواست مي کند.

اسلام به برگزاري نماز به سوي کعبه توصيه کرده، در حالي که رعايت جهت جغرافيايي در دعا و نماز در مسيحيت قابل ملاحظه نيست. مسأله ي جهت نماز کمکي است خصوصاً در روشن كردن ديدگاه اسلام نسبت به تكثر اديان.[1]

تغيير قبله از بيت المقدس به مكه، نقطه عطفي در وحي اسلام است كه در آن مسلمانان به طور بارز از يهوديان و مسيحيان مدينه، كه به پذيرش وحي جديد و پيامبر آن محمد(ص) فرا خوانده شده بودند، متمايز شدند. در همان حال اذعان شده بودكه هر قبله اي اعتبار خود را داراست. نمازهايي كه مسلمانان پيش از تغيير قبله رو به بيت المقدس به جا آورده بودند، باطل نشده و مكرراً به ما يادآوري مي شود كه خداوند محدود به جهت خاصي نيست، شرق و غرب از آن اوست و به هر سويي كه رو كنيد، رو به خدا كرده ايد.[2] با اين همه خداوند بندگانش را موظف كرده كه به سوي مكه نماز بخوانند.

نكته اي كه اينجا مطرح گرديد، نه تنها در مورد جهت نماز، بلكه به طور كلي در مورد جهت عملي زندگي ديني نيز صدق مي کند. شيوه هاي زندگي غير از آنچه كه اسلام به آنها فرمان داده، از پيش معين و مقرر شده بود و براي رسيدن به قرب الهي راه هاي معتبري بودند. به عبارت ديگر اين راه ها، قطع نظر از اينکه چه شيوه اي را دنبال كنيم، ما را به سوي خدا مي برد؛ زيرا نهايتاً براي داوري به پيشگاه او خواهيم رفت. ولي شيوه هاي مختلف زندگي به تناسب اعصار مختلف و فرهنگ هاي متفاوت در پاسخ به نيازهايي كه خداوند