دارد چون نقطه وحدت ثابت و ساكن است پس دل كه عكس آن مى باشد بايد ساكن و بر يك حال باشد و حال آنكه چنين نيست و دل هر لحظه در اضطراب و اختلاف مى باشد.

مخمور ‌ مست، خمار، مرتبه بيخودى است.

زلف ‌ ب765

دل عارف با توجه به دگرگونى حالات گاهى همچون چشم خمار معشوق به سبب مستى خراب است و به تعبيرى ديگر دل از مستى باده عشق حقّ از خود بيخود مى شود و گاهى چون زلف معشوق دگرگون و پريشان مى گردد يعنى اسير و گرفتار تعيّنات و تعلّقات گشته، آشفته و مضطرب مى گردد.

دل در دگرگونى احوال به سبب تجلّيات انوار معشوق -حق تعالى- زمانى همچون چهره تابناك ماه گونه معشوق روشن و منوّر است و زمانى ديگر به سبب ظلمت و تاريكى فراق و دورى از وصال معشوق همچون نقطه خال سياه و تيره است.

مسجد ‌ معبد مسلمانان، اشاره به مقام غلبه معنى در دل عارف است.«مسجد مظهر تجلّى جمال را گويند و بعضى گويند مسجد آستانه پير و مرشد است.»[1]