به اين دليل حال دلِ پر خون، خراب مى باشد كه دل به عكس نقطه خال سياه است. زيرا اصل دل آدمى قطره هاى خون سياهى است كه آن را سويداى دل مى گويند و دل صنوبرى شكل آن را احاطه كرده است و به دليل سياهى و احاطه اى كه دارد بر عكس آن خال سياه - وحدت - است كه نقطه هويّت و سبب شناسايى امور عينى مى باشد.

دل عارف براى رسيدن به وحدت حقيقى از شدت فراق و دورى از معشوق پر خون است و عارف براى ديدار معشوق از مرتبه شهود كه مقام مشاهده حقّ مى باشد راهى جز آن ندارد زيرا هيچ موجودى از موجودات عالم از دايره هستى بيرون نمى باشد و هر چه هست حقّ است و غير او همه فانى است.

وحدت و كثرت ‌ ب 134 و 307

در وحدت حقيقى كثرت جايگاهى ندارد و محال است كه در وحدت، كثرت وجود داشته باشد. همچنين در اصل وحدت دو نقطه - دل و خال سياه - وجود ندارد. بنابراين از اين دو نقطه يكى اصل است و ديگرى عكس آن اصل مى باشد.

چون ثابت شد كه وحدت دو نقطه نمى باشد شيخ چنين بيان مى كند كه آيا وحدت عكس دل عارف است و يا دل عارف عكس نقطه وحدت حقيقى است؟زيرا در دايره وجود نصف دايره كه قوس عروجى است نقطه مبدأ حقيقت انسان است و