دل ‌ معانى گوناگون دارد، در گلشن راز به معنى مخزن اسرار حق است (ف-ع)

دل خلاصه وجود آدمى و مخزن اسرار الهى است، به همين سبب از زلف معشوق نشانى دارد و نيك او را مى شناسد و اين شناخت و معرفت او را بى قرار و آرام كرده و مظهر ﴿كلّ يوم هو فى شأن﴾[1] ساخته است زيرا دل هر لحظه به واسطه تجلّيّات معشوق در تغيير و تحوّل است.

از او ‌ اشاره به دل يا زلف است كه در هر صورت معنى درست است.

كار ‌ مجازاً به معنى سير و سلوك است.

سالكان و طالبان حقّ هر چند كه با سعى و كوشش نفى خاطر و ترك تعلّقات مادّى كنند تا به كمال وجود دست يابند ولى دل به واسطه زلف به كثرات و تعيّنات تمايل پيدا مى كند كه بر سالك لازم است دوباره آنها را نفى كند.از طرفى چون راه رسيدن به مقام وصال معشوق پر خطر و طولانى است فكر آسودگى و راحتى از خود برگرفته و به خواست و اراده حقّ راضى شديم و تن به قضاى الهى داديم.

حافظ:

مشوّش ‌ آشفته، پريشان

دل سالك به آن سبب از كثرت زلف معشوق آشفته و دردمند است كه مانع و