(ايام العرب) باشد به‌گونه‌اى كه گاه به سبب برخوردى ساده ميان دو فرد، جنگ خونين قبيله‌اى به راه مى‌افتاد. بدين ترتيب، گذشته از تمدن غيرقابل انكار ‌سباء‌ و ‌مأرب يمن‌، هنگام طلوع خورشيد اسلام [1] در سراسر عربستان، به ويژه منطقه حجاز، نه تنها نشانى از تمدن و سازمان اجتماعى حكومت به چشم نمى‌خورد; بلكه دشمنى‌هاى غيرقابل توجيه، سركشى و نافرمانى‌ها، زندگى فردى ـ قبيله‌اى و حتى تمدن آنان را در معرض سقوط جدى قرار داده بود. [2]

ج. فرهنگ و آداب و رسوم

هرچند خصلت‌هاى پسنديده‌اى چون روحيه سلحشورى، وفاى به عهد، بخشندگى و مهمان نوازى، صراحت لهجه، حافظه قوى و اهتمام به شعر و شاعرى گواه خوبى بر وجود نوعى بيدارى فكرى و حاكميت ارزش‌ها در ميان مردم جزيرة‌العرب است، اما اندكى تأمل در دستاوردهاى هر يك از اين خوى‌ها پرده از استضعاف فكرى و فرهنگى اين سرزمين بر مى‌دارد; زيرا جهت دار نبودن روحيه حماسى، در بسيارى اوقات، به افروختن بى‌دليل آتش كينه و درگيرى ميان قبايل مى‌انجاميد.

‌ شعر، اين عالى‌ترين مظهر فرهنگ عرب‌ها، به دليل الهام از عقده‌هاى متراكم و خرافه‌ها و موهوم‌ها، گاه آن‌قدر خشن و خون‌فشان بود كه گويا از دم شمشير فرو مى‌چكد; شاعر، با آن‌كه از سرِ درد مى‌سرود، نه درد را مى‌شناخت نه درمان را. مضامين شعر او كه آميزه‌اى از ستايش يا نكوهش قبيله يا رئيس آن، تشويق به غارت‌گرى، فتنه‌انگيزى، تجديد خاطره‌هاى سياه گذشتگان، عشق حيوانى، شراب و شكار بود، غروب غم‌انگيز ادبى جزيرة العرب را فرياد مى‌كرد. [3]

‌ بهترين قصيده‌هاى انتخابى سال كه آن را بر حرير مصرى و گاه با حروف طلايى مى‌نوشتند و به‌عنوان جايزه به ديوار كعبه مى‌آويختند (معلقات)، از پشتوانه معنوى و معرفتى برخوردار نبود. [4]

‌ وفادارى به قبيله در هر موقعيت و پشتيبانى از افراد قبيله خود، بى‌توجه به ستمگر يا