تاريخى مى‌شد و از سوى ديگر، زندگى امام جواد، چندان طولانى نبود كه اخبار فراوانى از آن در دسترس ما قرار گيرد. البته نكات و نشانه‌هايى در لابه‌لاى حوادث به‌چشم مى‌خورد كه مى‌تواند ذهن تاريخ را از اشتباه حفظ كند و فعاليت‌هاى سياسى، اجتماعى و علمى آن حضرت (عليه السلام) را در ابعادى بنماياند.

‌ هرچند مأمون، با تظاهر به اندوه و برگزارى مراسم سوگوارى، بسيار كوشيد تا مسموميت امام هشتم (عليه السلام) را پنهان نگهدارد و خود را بى‌گناه جلوه دهد; امّا سرانجام علويان دريافتند مأمون امام (عليه السلام) را به قتل رسانده است. از اين پس، به‌طور طبيعى حكومت احساس خطر و ناامنى كرد. در اين موقعيت، بهترين و آسان‌ترين راه مهار خطر اين بود كه رهبر واقعى علويان را زير نظر حكومت قرار دهد. بنابراين، امام جواد (عليه السلام) از مدينه به بغداد فراخوانده شد و مورد تفقد و دلجويى قرار گرفت.

‌ اسناد معتبر تاريخى از گزارش‌گرى و خبرچينى‌هاى دختر مأمون در خانه امام جواد (عليه السلام) حكايت مى‌كند و سياسى و تحميلى بودن ازدواج امام جواد (عليه السلام) و دختر مأمون را آشكار مى‌سازد. [1] نكته ظريف ديگر كه پرده از بسيارى جريان‌ها و حوادث گذشته، مانند ولايت‌عهدى امام رضا (عليه السلام) برمى‌دارد، اين است كه مأمون نه تنها ولايت‌عهدى را به امام جواد جوان پيشنهاد نكرد; بلكه حتى بدين امر نينديشيد.

‌ در اين‌جا نيز همان اهدافى كه سبب ولايت‌عهدى امام رضا (عليه السلام) شد، مشاهده مى‌شود. البته مأمون وقتى از نيرو يا نيروهاى جاسوس و امنيتى‌اش آسوده‌خاطر شد; با اصرار امام (عليه السلام) بر هجرت به مدينه موافقت كرد; اما همواره در جريان كم و كيف اوضاع و فعاليت‌هاى امام قرار داشت. وقتى معتصم عباسى به‌خلافت رسيد، بى‌درنگ امام (عليه السلام) را به بغداد احضار كرد و طولى نكشيد كه امام (عليه السلام) به شهادت رسيد.

شبكه ارتباطى وكالت

آنچه از اين مقطع تاريخى به بعد اهميت دارد اين است كه به‌دليل محدوديت‌هاى فراوان، موانع و مشكلات سياسى و اجتماعى، حساسيت‌هاى حكومت به اطرافيان ائمه (عليهم السلام) ، حفظ هويت تشيع و زنده و پويا نگهداشتن هسته‌هاى مركزى مقاومت، انسجام و گسترش شبكه