اى مردم، امامت و پيشوايى امت بعد از رسول‌خدا(صلى الله عليه وآله) به عهده على‌بن‌ابى‌طالب بود و بعد از آن حسن‌بن‌على و... (به‌ترتيب نام 12 امام را برد). [1]

‌ گفتوگوهاى گوناگون علمى امام (عليه السلام) با رقباى سياسى اموى و عباسى، آشكارا نشان مى‌دهد كه هدف او از تبليغ امامت اثبات حق حكومت براى امامان معصوم (عليهم السلام) و دعوت به مبارزه براى بازگرفتن اين حق و بيرون آوردن قدرت سياسى از دست نااهلان شمرده مى‌شد. هرچند ابعاد فراتر اين اقدام مى‌تواند در زواياى ديگرى نيز مورد ارزيابى قرار گيرد.

‌ نمونه اين نوع مبارزه سياسى ـ فكرى در قلمرو ادبيات نيز قابل مشاهده است.

بهره‌گيرى از ادبيات و زبان شعر

‌ با توجه به تأثير ادبيات بر دل‌هاى مردم، در گذشته شاعران و سخنوران چون رسانه‌اى بودند كه جهت‌گيرى سياسى ويژه‌اى را مطرح مى‌ساختند; دلايل حقانيت گرايش سياسى خود را با زبانى مؤثر باز مى‌گفتند و استدلال رقيبان را باطل مى‌كردند. گذشته از درستى يا نادرستى محتواى اشعار، ميراث پيامبر (صلى الله عليه وآله) كه در اشعار هواخواهان عباسى و علوى مورد استدلال و اثبات قرار مى‌گرفت، چيزى جز ولايت و زمامدارى مسلمين نبود.

‌ شعرايى چون سيدحميرى، جعفربن‌عمان و كميت اسدى با مطرح ساختن مساله امامت در اشعار خود و پاسخ به شاعران دربارى، به‌خوبى نشان مى‌دهند كه امام صادق (عليه السلام) و عناصر وابسته به آن حضرت (عليه السلام) در جهت به‌دست‌آوردن قدرت سياسى و راندن رقيبان خود از صحنه سياست، به تبليغات فراگير و گسترده‌اى دست يازيده بودند. [2]

مبارزه در قالب بيان احكام و تفسير قرآن

يكى از امورى كه از نظر بيش‌تر كاوش‌گران زندگى امام صادق (عليه السلام) پوشيده مانده است، مفهوم سياسى و متعرضانه حوزه وسيع علمى و فقهى امام (عليه السلام) است. از آن‌جا كه خليفه به‌عنوان جانشين پيامبر (صلى الله عليه وآله) ، جز تصدى شئون رايج سياست، امور دينى، اخلاقى و رفتارى مردم را نيز به‌عهده دارد; اثبات ناآگاهى خلفا از دانش دين و ناتوانى آنان در پاسخگويى به نيازهاى