با توجه به رواياتي که در پيش اشاره شد ، بايد گفت پيشينه تاريخي مراسم حج ، ريشه در حيات ديني و معنوي آدم و انبياي الهي دارد و در ميان اقوام و ملل و جوامع و امم ، آنان که مؤمن به نبوت بودند اين مراسم را در جهت اقتداي به انبيا انجام مي دادند و کيفيت برنامه آنان همان برنامه پيامبران بود .

اين معنا را نيز نبايد از نظر دور داشت که هرگاه حاکيمت نبوت به خاطر دوري مردم از انبيا و تسلّط زورمداران بر مردم ، ضعيف مي شد ، رؤساي قبايل يا حاکمان ظلم پيشه برگزاري مراسم را ، به صورتي که مي خواستند جهت مي دادند و در آيين حج به اقتضاي هواي نفس خود کم و زياد ايجاد مي کردند و يا برنامه هايي را که رنگ و بوي الهي نداشت به مراسم مي افزودند و از اين رهگذر ، از زحمات مردم و انجام مناسک ، سوء استفاده مي کردند !

حکمت تشريع مناسک حج

آدمي به واقعيات معنوي و حقايق روحي و برنامه هاي عالي اخلاقي و تبادل افکار و بيان دردهاي باطني و ظاهري خود و يافتن راه حل مشکلات فردي ، اجتماعي ،