ارتحال‌

گويا اين فقيه وارسته، در سالهاى پايانىِ سراسر تلاش و مجاهدت، بانگ الرحيل را به گوش جان شنيده بود كه بارها مى‌فرمود: «من سالهاى آخر عمر را سپرى مى‌كنم.» آيت‌الله حاج شيخ محمدجواد فاضل مى‌گويد: «چند ماه پيش از ارتحال ايشان، والده با ناراحتى به من فرمود: ايشان مطلبى گفته‌اند كه همه ما را ناراحت كرده‌اند. فرموده‌اند: من ماههاى آخر عمر را طى مى‌كنم. عرض كردم: چرا چنين مى‌فرماييد؟ فرمود: همين است كه مى‌گويم و بايد آماده باشيد.»

يكى، دو ماه پيش از ارتحال، از هرگونه رفت و آمدهاى غيرضرورى دورى مى‌جست و از هرگونه مزاح ممانعت مى‌كرد. بيشتر اوقات ساكت و به فكر فرو مى‌رفت و تنها در موارد ضرورى سخن مى‌گفت. گويا خود را براى سفر آخرت آماده مى‌كرد.

در كسالت اخير، پزشك معالج ايشان سفر به لندن را لازم دانست. معظّم‌له فرمود: «اگر بخواهم از وجوه شرعى هزينه اين سفر را بدهم، در قيامت نمى‌توانم جواب‌گو باشم. تا اينكه برادر ايشان اجازه گرفت‌