گفتار اول: تغيير جنسيت قبل از فوت يكى از والدين‌

هرگاه فردى، جنسيت خويش را تغيير دهد، و آن‌گاه يكى از والدين وى فوت كند، آيا بر اساس جنسيت فعلى ارث مى‌برد يا براساس جنسيت سابق؟ براى مثال، اگر پسرى به دختر تبديل شود، آيا سهم الارث وى به اندازه پسر است يا به اندازه دختر؟

در پاسخ به اين پرسش بايد گفت: همه فقيهان شيعه كه به اين مسأله توجه كرده‌اند، ملاك ارث در اين موارد را جنسيت فعلى فرزندان مى‌دانند. [1] همان‌طور كه پيش‌تر بيان شد، هرگاه برادر و خواهر به جنس مخالف تبديل شوند، نسبت يا قرابت نسبى ميان آن دو از بين نمى‌رود، بلكه نسبت آن‌ها بر عكس مى‌شود؛ يعنى برادر، خواهر و خواهر، برادر مى‌شود. با وجود اشتراك آن‌ها در نسبت، و تولد آن‌ها از يك پدر و مادر، تبديل شدن دو عنوان، آن‌ها را از «نسبت خواهر برادرى» خارج نمى‌كند. [2] به عبارت ديگر، عنوان «اخ» (برادر) براى جنس مذكر و عنوان «اخت» (خواهر) براى جنس مؤنث است. پس از تبديل جنس مذكر و مؤنث، لامحاله عنوان «برادر و خواهر» نيز تغيير مى‌كند. [3] احكامى هم چون ارث و مانند آن بر عناوين مختص به مرد يا زن مانند: دختر، پسر، خواهر، برادر و مانند آن مترتب مى‌شود و احكام با تغيير جنسيت به جهت اين‌كه موضوعشان هم اكنون صدق نمى‌كند، باقى نمى‌مانند. بنابراين، اگر شخصى پسر باشد و قبل از مرگ پدرش تغيير جنسيت دهد، مانند پسران ارث نمى‌برد، بلكه مانند دختر ارث مى‌برد؛ زيرا ملاك آن است كه اين عناوين در حال مرگ موّرِث فعليت داشته و صدق كند. لذا اگر مورِّث بميرد واز او پسر جديد (بعد از تغيير جنسيت) و دختر جديد باقى بماند، مرد فعلى دو برابر زن ارث مى‌برد. ساير طبقات نيز چنين است؛ [4] زيرا ادله ارث اطلاق دارند و همان طور كه شامل زن و مرد قبلى (قبل از تغيير جنسيت) مى‌شوند،

[1]. روح الله خمينى، تحرير الوسيله، ج 2، ص 559؛ سيد محمد صدر، ماوراء الفقه، ج 6، ص 139؛ محمد مؤمن، كلمات سديده، ص 117؛ سيد محسن خرازى، تغيير الجنس، فقه اهل‌البيت (ع)، ش 23.

[2]. ر. ك: سيد محسن خرازى، تغيير الجنس، فقه اهل البيت (ع)، ش 23، ص 259.

[3]. ر. ك: احمد مطهرى، مستند تحرير الوسيله، ص 202.

[4]. ر. ك: سيد محسن خرازى، پيشين، ص 260.