پيوست يكم فصل دوم‌

بررسى اجماع در هر دو نزاع‌

بعد از بررسى اقوال، در نزاع اول و دوم و قبل از نتيجه‌گيرى، لازم است پيرامون «اجماع» و يا «شهرت قُدمايى» [1] و نيز قَدح و جَرح آن، به تحقيق بپردازيم؛ از اين رو، يقيناً پاسخ‌

[1]. اجمالًا شهرت عبارت است از فتوا يا روايتى كه بين علماء، مشهور است؛ شهرت گرچه خود حجّت نيست ولى در شرائطى و طبق نظر برخى از فقهاء مى‌تواند مرجّح يكى از دو روايت متعارض بر روايت ديگر گردد. به هر حال شهرت بر دو قسم است:

الف: «شهرت روايى»: به روايتى كه بين علماى اماميّه مشهور باشد اطلاق مى‌گردد؛ اگر چه عمل بر طبق آن و فتواى بر وفق آن، مشهور نباشد؛ چنين شهرتى از منظر علماء مى‌تواند موجب ترجيح روايتى بر روايت ديگر شود و مقبوله‌ى عمر بن حنظلة دلالت بر آن دارد.

ب: «شهرت فتوايى يا عملى»: به فتواى مشهور اطلاق مى‌شود كه مطابق با مفاد يك روايت است؛ چنين شهرتى دليلى ندارد كه موجب ترجيح روايتى بر روايت ديگر شود مگر اينكه دو شرط داشته باشد؛ شرط اول: اينكه دانسته شود فتواى اصحاب مستند به آن روايت است نه مستند به دليلى ديگر؛ شرط دوم: اينكه شهرت فتوايى بايد قديمى باشد يعنى در عصر ائمه يا نزديك به آن عصر باشد، لذا شهرتى كه در عصرهاى متأخر بهم رسيده باشد موجب ترجيح نيست ..